И того школского року нє було места за шицких школярох хтори конкуровали за єден з Домох у Новим Садзе дзе плановали пребувац док ше школую. Ридко хто з тих цо нє прияти, векшина школярох, або студентох, змесцена по квартельох.
Кед школяре з Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова або з даєдних других местох дзе жию Руснаци, приходза до Нового Саду предлужиц штредньошколске образованє, або на факултет, вше на першим месце – змесценє. Тим цо у варошу рок-два, нє таки проблем знайсц ше, алє гевтим цо першираз приходза, нє шицко єдно.
Пред даскельома роками, док у Новим Садзе у Дому „Бранково коло” директор бул др Яков Кишюгас, велїм нашим школяром помогнул уписац ше до того Дому, упутиц их, посовитовац… Родичи були на мире – мали зме нашого чловека, єднак так як цо зме мали Миланка Йовичича, директора Штредньошколского дому у Зомборе. Наисце дали шицко од себе же би роками нашим дзецом були на помоци. Тераз, и Кишюгас и Йовичич у пензиї.
НА ШИЦКО ДУМАМЕ
Того року у Штредньошколским доме „Нови Сад” єст даскельо школярки з Руского Керестура, док у Доме „Бранково коло” єденацецеро з Керестура, а седмеро з Коцура. До Штредньошколского дому ше на Конкурс приявели 258 кандидатки, прияти 200, а 58 остали спод смужки. Од директорки Дома Светлани Данкуц дознаваме же школярки хтори першираз пришли до Дому (60), преходза през период интензивней адаптациї на високи стандарди новосадских штреднїх школох, нови условия колективного змесценя и орґанизованого ученя у Дому и сепарацию од фамелиї.
– Процес присподобйованя идзе и у процивним напряме – родичи тиж преходза през єден период кед би ше требали звикнуц на одвоєносц од дзецка, пременку животих звикнуцох и уключованя до новей установи – до Дому. Кажда ґенерация школяркох, то и нове виволанє професором и вимага нєпреривне индивидуалне усовершованє и овладованє з новима моделами комуникациї и ученя – гвари Данкуцова и додава же школярки анґажовани до роботи 10 семинарох од хторих найнащивенши спортски, музични, драмски, семинар анґлийского и литератури…
ИСКУСТВА ШКОЛЯРОХ
Яки маю условия у Домох, цо им ше пачи, цо шму, а цо нє, цо би пременєли…
Давид Шанта
Иван Чизмар
Иван Чизмар у Доме „Бранково коло” – Други рок сом ту и щиро поведзено, пачи ше ми, гоч мушим припознац же початок барз чежки. Аж кед ше здобудзе пайташох и кед ше звикнє на тото же од тельо до тельо фриштик, полудзенок, вец може буц крашнє. Треба ше поупознавац зоз цо вецей пайташами, уписац ше до даєдней секциї. Я у спортскей секциї, тренирам столни тенис и ходзим на Домияди. Даєдни воспитаче барз строги, и розумим, вони за нас одвитую, алє єст и таких цо строги, а мож ше з нїма порадзиц и попуща нам.
Давид Шанта тиж у „Бранковим колу” – Мам велїх приятельох, и углавним сом ше за три роки звикол на шицко. Релативно добри условия, можебуц би лєм єдзенє дакус злєпшац, алє нє можем повесц, трудза ше злєпшац шицко цо мож… Єден час сом ходзел на Спенс плївац з воспитачку, було орґанизоване и нє мушели зме плациц. Маме попусти и на автобус…
Александра Русковски
Даяна Рац
Даяна Рац у „Бранковим колу” – Єст нас вецей з Керестура, вєдно путуєме, дакеди ше дружиме и добра атмосфера. На каждим поверху єст учальнї дзе мож учиц, бо у хижох то чежше. Маме попусти за представи у театре, и нє можем ше поносовац, добре нам, но мушиме ше учиц. Дзивчата у доме муша буц одлични, а хлапци нє шму мац просек спод 4,30, кед сцу буц у Дому.
Александра Русковски у Штредньошколским доме „Нови Сад” – Перши рок сом була у „Бранковим колу”, остатнї два у „Николаєвским”. Ту дакус опущенша атмосфера як цо було у „Бранковим колу”, нє маме час ученя и дошлєбодзене нам виходзиц кеди сцеме, а воспитачки нас нє так часто обиходза. Думала сом же у „Бранковим колу” нє барз добре єдзенє, а тераз видзим же було баржей по моїм смаку як у Доме у хторим сом. Тимеа Будински вєдно зо мну у Доме, вєдно ходзиме до Уметнїцкей школи лєм же зме иншаки напрями, а ту и Ваня Казак и Леонтина Штефанко. Тото цо ше ми пачи то тото же маме хор и етно-шпиванє, на цо и ходзим, маме и вельку терховню и красни двор… Шицки штверо думаю же им лєпше у Доме, гоч би ше дакеди любели од шицкого одпочинуц у даєдним квартелю дзе шлєбода векша, мож учиц кеди сцеш, нєт каждодньово преверйованя, контроли…
ЦО ГВАРЯ РОДИЧИ?
– Задовольна сом и з випатрунком, зоз змесценьом, и з гиґиєну, а по словох моєй дзивки Исидори, и з костираньом, у Штредньошколским доме „Нови Сад”, познатим як „Николаєвски дом” – гвари Таня Фейса, хторей дзивка у тим доме уж треци рок. Нїґда ше нє случело же Исидора остала гладна, кед питала, вше достала, а о воспитачкох мам лєм красни слова. Образовани су, кажда за другу обласц, односно науку, и кед Исидора глєда помоц пред контролним, писменим, або вообще, вше найду годзину, два, помогнуц єй. Мнє то барз вельо значи, бо за годзини нє мушим заплациц приватним професором. Тото цо бим наглашиц же сом сиґурна же ше о школяркох хтори там, воспитаче наисце стараю. Нє случи ше же ми дзивка пове же идзе преспац до родзни, а же ми того дня нє забренка телефон з Дому и опитаю ше ми чи то так, чи зме порадзени, гоч ше то ридко случує. Знам же є у добрих рукох и кед є хора, а окреме ше ми пачи же их упутюю на велї активносци, хтори ше бодує и то им ше ище як зда при упису до нового року. Думам же досц кед повем же и друге мойо дзивче плануєм там уписац нарок – гвари Фейсова.
Друга мац, хтора сцела остац анонимна, чийо двойо дзеци у Новим Садзе и биваю у квартелю, гвари же ше єй видзи же лєпше же єй дзеци сами, бо су самостойнєйши, баржей ше стараю о себе, як док були дома, одвичательнєйши су. Гоч гвари, сами себе рихтаю єсц, ма то свойо предносци, бо су од вчасних рокох порихтанши за живот. Правда, жиц у варошу, у квартелю драгше як у Доме. За Дом треба видвоїц коло 5 000 динари, а за ґарсонєру (завиши у хторим краю Нового Саду,) од 100–150 евра мешачно и ище од 4–5 000 за трошки у квартелю.
Од аґента „Солис нєрухомосцох” дознаваме же ше того року пред початком школи барз мало понукало єднохижово квартелї, а за двохижово требало видвоїц найменєй 180 евра. У таким квартелю можу бивац и три-штири цимерки хтори вец дзеля шицки трошки.
На концу, кажде ма свою калкулацию, нє згорше випробовац и єдно и друге.
ДОМ „БРАНКОВО КОЛО”
По новинскей вистки 1938. року пошвецени будинок интернату за хлапцовску младеж у Новим Садзе, хтори будовани по тедишнїх стандардох, очекованьох и предписаньох о конвиктох. Обєкт за исту наменку зачувани по нєшка, гоч є вецей раз адаптовани. Установа 1954. року пременєла назву до „Дом за младеж”, а 1974. року є уписани до реґистра дїловного суда як Дом школярох „Бранково коло”.
ОД ИДЕЇ ПО РЕАЛИЗАЦИЮ
Идею о тим же би ше основало Сербски учительски конвикт, перши мал Ґавра Путник, учитель з Руми. Вон у авґусту 1888. року у педаґоґийних новинох „Нови воспитач” представел чежки материялни стан учительох Сербох, и же нє можу школовац свойо дзеци. По його думаню, учителє з подруча Карловацкей митрополиї би ше требали здружиц и основац Конвикт же би могли школовац дзеци, и дзеци своїх приятельох. Школяре би були задармо змесцени у интернату, мали би обезпечене костиранє, огриву, шветло, надпатрунє у случаю хороти и лїченє. Конвикт перше мал буц отворени у Зомборе, алє Нови Сад теди бул економски и културни центер, та одлука пременєна.
У септембру 1896. року отворени Конвикт у будинку Дружтва за снованє Сербского учительского конвикту у Новим Садзе, и приял 24-их хлапцох и 18 дзивчата. Будинок у Николаєвскей улїци закончени 1910. року.
