По оцови Рускиня, по мацери Мадярка, а одросла у Бачким Петровим Селу, чечно бешедує и розуми штири язики. З розвиту националну свидомосцу и вельку мултикултуралну толеранцию, успишно ше знашла у новим штредку, у Новим Садзе, дзе є занята на Природно-математичним факултету.
Лауров оцец, Руснак з Руского Керестура, осемдзешатих рокох пошол з валалу за роботу. Так ше случело же ше оженєл з Мадярку, та основали красну мултикултуралну фамелию, но, на родни край нє забули. Два дзивчата одрастали свидоми богатства двох националносцох, и дзечнє препровадзовали час и у баби и дїда у Керестуре.
– Здогадуєм ше красних хвилькох зоз дзецинства, вше було даяки интересантносци, видумани бависка, першого влапеного мотиля, боговей катички, щенятох, заячатох и числених животиньох котри сом жадала мац – памета Лаура.
Же ю любов ґу природи будзе водзиц през цали живот, могло видзиц одмалючка, кед ше барз интересовала за рошлїни, животинї и швет коло себе. Занїмала ю кажда птичка и инсект котрого збачела.
– Ище од оводарских дньох, а мойо гваря же и скорей, була сом заинтересована за телевизийну програму з природним змистом, едукативни емисиї на „Дискаверию” ми були наймилши. По законченей штреднєй хемийней школи сом принєсла конєчну одлуку о студираню на Катедри за еколоґию – защиту животного штредку. З каждим положеним испитом, виходом на терен и виглєдованьом сом була вше сиґурнєйша до своєй одлуки, та сом так знала же нє станєм на основних студийох – приповеда Лаура.
Студиї на єй одсеку подрозумюю вельо теренскей настави, цо за авантуристох и залюбених до природи обовязки претваря до релаксациї. Пред каждим одходом на терен, и дзень-нєшка гвари же є барз возбудзена и лєдво чека цо будзе видзиц нове… Студиї єй оможлївели упознац природни красоти ширцом Сербиї и Чарней Гори.
– На штвартим року основних студийох, на єдней факултативней екскурзиї котру предводзел проф. Анте Вуїч, на Дурмитору сом спознала роботу и дїялносц Лабораториї за виглєдованє и защиту биодиверзитету, котра ше занїма зоз охрану природних богатствох на Балкану – бешедує наша собешеднїца. Дзекуюци членству у тей Лабораториї, опредзелєла сом ше же будзем виглєдовац осом подобни мухи, лєбо квитково мухи котри задлужени за опращковйованє квиткох. – Велї ше ми опитали же у чим смисел наших виглєдованьох, но то цалком озбильне, а тоти инсекти хасновити. Вони препознатлїви по своїх моцних и обачлївих фарбох, по способе на котри лєца и по тим же су части госци на квиткох. Квитково мухи обезпечую еколоґийни и економски услуги чловечеству – гутори наша собешеднїца, виглєдовачка.
Лаура зоз своїм виглєдовацким тимом
ЦАЛУ СЕЗОНУ Є НА ТЕРЕНУ
Теренске виглєдованє подрозумює виход и пребуванє на очуваних бивальнїкох, котри часто оддалєни од населєньох, на пажицох и у лєсох, скоро цали рок, од яри та до єшенї.
– Инсекти лапаме зоз мрежочку, подобно як цо зме видзели у рисованих филмох, потим их кладземе до склєняних фляшичкох, змарзаме их, та преджобуєме з ґомбошками и одношиме до лабораториї за дальши ви питованя вязани за ґенетику. Мушим надпомнуц же лапаме лєм точно одредзени файти, лєбо праве щесце кед найдземе нову файту – приповеда Лаура полна ентузиязма и упечаткох з природи, и дополнює же праве дожице буц звонка цивилизациї, и чуц лєм чвиринканє птицох, жуборенє води и одгук природи, котри за ню значнєйши и од знаменїтосцох вельких метрополох.
През шлєбодни викенд одходзи дому, на валал, та так балансує галайк, гуру и швидки живот у Новим Садзе, як гварела, подобно як и єй фаху, кед монотоносц препровадзеного часу у лабораториї заменї з уживаньом на теренских виглєдованьох.
– Же теренска робота нє лєгка, то сиґурно можем повесц, можебуц випатра же нє, алє наприклад, квитково мухи найактивнєйши през поладнє, та мож вистац подобнє, як и на полю. Но, под час пребуваня на рижних виглєдованьох мам нагоду дружиц ше и уживац у рижних природних околїскох. Купала сом ше у лядових рикох и озерох на Алпох, на приморю Корзики, обишла сом векшу часц Греческих приморских пажицох и горских лєсох, Копаоник познам скоро як власни валал… З моїма приятелями, виглєдовачами, зме ше випендрали на криву туреню у Пизи, часто зме у околїску Сараєва, вожели зме ше на зип-лайну по Дурмитору… Здогадуєм ше же сом пре потреби виглєдованя першираз лєцела на авиону ище як млада студентка – гутори Лаура.
Дзечнє путує и путовала би вецей, алє нєт часу. На путованьох спознала рижни култури и националносци, а з каждого єй оставаю мили памятки.
– Сликерня вше у моєй ташки, зазначуєм хвильки, а понайвецей стретнуца з природу. Опатрам свойо албуми през жиму, кед нє сезона моєй роботи. И кед мам нагоду лєтовац як цали обични швет, я то присподобим ґу своїм интересованьом. Ище сом нїґдзе нє була же бим нє спатрала природу и з мойого угла – з ошмихом бешедує Лаура.
ПРЕНОШИ СВОЙО ИНТЕРЕСОВАНЯ НА МЛАДШИХ
Активни є орґанизатор популарних наукових манифестацийох „Ноц биолоґиї” и „Фестивалу науки” у рамикох Природно-математичного факултету, на котрих з интересантносцами едукує дзеци, младих, а часто и старши ґенерациї о природи коло себе.
– Задовольна сом кед видзим же нашо млади нащивителє преприповедую о тим цо видзели и научели. Наисце важне же бизме едуковали дзеци о значносци и вредносци природного штредку и його очуваню. Понеже вони наша будучносц, и тоти котри маю очувац животни штредок як за нас, так и за богату екосистему – свидома Лаура котра науку нє занягала на департману за биолоґию и еколоґию на Катедри за еколоґию и защиту животного штредку, уж закончує свою дисертацию.
МАЛИ, А ТАКИ ЗНАЧНИ ИНСЕКТ
– Приповедка о виглєдованьох осом подобних мухох нє наївна, цалком є озбильна, а достаточно повесц же на териториї Сербиї єст вецей як 300 файти, а констатно ше пренайдзе и подаєдну нову. После пчолох, вони найзначнєйши инсекти, опращковйоваче квиткох. Кед би нє було тельо тоти инсекти, нє було би доброго урожаю, желєняви и овоци, та мож повесц же можебуц анї чоколади, прето же би нє було инсекта котри опращковюю квиток какава. Зменшанє популациї квиткових мухох на одредзеним подручу єден з вельких указательох же екосистема загрожена, а кед би ше нє реаґовало адекватно, пошлїдки можу буц катастрофални – толкує млада виглєдовачка.