На подручу општини Шид скрита богата археолоґийна прешлосц як шлїд дакедишнїх цивилизацийох хтора можебуц анї по нєшка науково нє цалком випитана. Од археолоґийних находзискох, найпознатше у шветових рамикох Ґрадина на Босуту нєдалєко до валала Вашици, алє нєвипитане и подруче валала Беркасово и його хотара хтори му припада.
Кед би зме рушели шором у тей археолоґийней приповедки, праве од беркасовского хотара, тото цо вон у жеми скрива знаю людзе з того краю, а єден з нїх и Янко Ждиняк, панзионер зоз Шиду. На єдним таким находзиску у потесу Берак у Катастерскей општини Беркасово у часци парастом познатше як напрям Велького проґону, Ждинякова фамелия ма 6, 5 гольти жеми хтору обрабяли ище дакеди Янков дїдо, а потим и оцец Владо. Янко як лаїк толкує же ше дакеди орало зоз плугом хтори цагали конї.
ТОТ ХТО ОРАЛ МУШЕЛ МЕРКОВАЦ
Познате же то нє було глїбоке оранє як познєйше кед ше почало орац жем з тракторами.
– Було то можебуц до пред 50 роками. Кед оцец уж нє могол орац з коньми, даскельо роки заплацел же би му други з трактором, односно глїбше з плугом поорали.
Даґдзе 1982. року и я купел трактор „ИМТ 539” и од теди я почал орац и обрабяц польо. И накеди сом почал орац на 30 або 40 центиметри глїбини, почал сом виорйовац якиш тварди плочи, хтори ше ламали – приповеда нам Янко Ждиняк и указує фалатки спомнутих плочох.
Под моцу тракторского плуга плочи ше ламали и Янко их вец виношел на дильов и насиповал. Гвари же ше раз там превалєла и студня, та мож нагаднуц же праве на тим подручу дакеди було населєнє. Пре таки обставини мушел буц осторожни вше кед орал же би нє зламал лєбо викривел плуг, а вец кед чисцел плуг од глїни нашол и перши пенєж.
ЛЮДЗЕ ВЕРЕЛИ ЖЕ ДАҐДЗЕ ЗАКОПАНЕ БЛАГО
То уж було цошка конкретнєйше у одношеню на спомнути фалати плочох. Осторожно пенєж очисцел од глїни и однєсол дому, а гвари же ше таке подобне случвало и другим парастом хтори у тей часци хотара обрабяли жем, та ше то пречуло, подознавало и ширше, а народ часто спомина приповедки о закопаним благу…
– Кед сом орал почали ту приходзиц и розпитовац ше нєпознати людзе и видзел сом же зоз собу ношели детектори за метал Вони мали и одредзени каталоґи стародавного пенєжу у случаю кед би дацо пренашли же би могли поровнац з гевтим цо у каталоґу. З оглядомна тото же то нє дошлєбодзене робиц, вецей их нє видзим же би приходзели на тото подруче. Нєт ту нїякого блага, окреме нє на поверхносци жеми хтора обрабяца, а гевти даскельо пенєжки хтори сом пренашол чувам як памятку у своїм обисцу – гвари нам Янко и указує пенєжну прешлосц на дланї.
ДАКЕДИ У ЖЕМИ, НЄШКА У МУЗЕЮ
Радован Сремац, висши кустос археолоґ зоз Шиду напомина же општина Шид нєдалєко од подруча Сримскей Митровици, дакедишнього Сирмиюму и же прето скрива богату археолоґийну прешлосц. Як вельке богаство Сремац визначує находзиско „Ґрадина” на Босуту ище зоз часу палеолита, а тото пасмо глїбоке коло 10 метери. Єдна часц зоз бронзового часу глїбини коло три метери. Там пренайдзени коло 10 000 предмети, а виглєдане лєм коло штири одсто находзиска. Числени предмети ше чува у археолоґийней постановки у Шидзе.
– Ище давного 1952. року кед єдна жена у околїску Беркасова копала винїцу, викопала цошка цо анї нє знала же цо то. Кед помали поопатрала, були то два римски шлеми хтори маю барз вельку вредносц. У швеце их єст лєм даскельо. Тоти шлеми ше чува у Музею Войводини у Новим Садзе – гвари на концу Радован Сремац.
ТРИБИНА О ПРЕШЛОСЦИ
Податки хтори винєсол Радован Сремац о археолиґийних находзискох, мали нагоду слухац и нащивителє трибини „Упознай родими край” хтора отримана у рамикох проєкта „Култура на дарунок”. Праве нащивителє вецей дознали и о „Ґрадини” и пренаходзеню двох римских шлемох у Беркасове.
АРТЕФАКТИ БУЛИ ВИЛОЖЕНИ
Пред даскельома роками спомнути барз вредни римски шлем, хтори пренайдезни у Беркасове, були виложени на вистави у Ґалериї „Сава Шуманович”. Зоз свою швицацосцу у склєняней витрини прицаговали попатрунки велїх нащивительох хтори ше найвецей праве там затримовали.
Радован Сремац