Вибудов Руского дому, односно „Дому за школярох грекокатолїцкей церковней општини у Новим Садзе”, як ше вола по идейним проєкту, найвекша заєднїцка инициятива Националного совиту, Церкви и рускей заєднїци у Новим Садзе. Капитални проєкт,репрезентативни простор дзе би под єдним закрицом мали буц интернат, шедзиско Руского културного центру и Подручна канцелария Националного совиту,ище лєм на початку. Цо го гамує и цо ноши час пред нами?
Мало хто верел же ше руска заєднїца порадзи коло заєднїцкого интересу и пущи ше до такого амбициозного проєкту як вибудов обєкта дзе, окрем интернату, будзе и ше-дзиско Руского културного центру и Подручней канцелариї Националного совиту у Новим Садзе. Затераз, єст согласносц водзацих руских институцийох, идейни проєкт Дому хтори будзе у власносци нашей Грекокатолїцкей парохиї святих апостолох Петра и Павла, и порихтани пенєж за одкуп приватного квартеля на адреси Йована Суботича 8, хтори нєобходни же би ше обезпечело власносц над цалу парцелу дзе Дом будзе збудовани. Медзитим, запло праве у тей точки, понеже спомнути квартель од приблїжно 33 квадрати, нєшка предмет судского спору хтори ше водзи у фамелиї приватного власнїка, Милана Парошкого. У сущносци, роби ше о дзелїдби маєтку после розводзеня малженства.
НАЙ СУД ПОВЕ ОСТАТНЄ СЛОВО
Длуготирваце мированє руского проєкта у Новим Садзе ознова будзи скепсу же чи то дараз будзе закончене.
– Чим прескочиме тото препреченє, односно суд конєчно пресудзи хто законїти власнїк спорного квартеля, ми го одкупиме, бо без подполней власносци над парцелу нє мож достац пририхтуюцу документацию за виробок будовательного проєкта. Анґажовали зме адвоката хтори у интересу рускей заєднїци провадзи тото судски поступок, же бизме мали точну информацию цо ше случує, односно з ким будземе тарґовац. – толкує предсидатель Националного совиту Руснацох Славко Рац. По його словох, найважнєйше же шицки руски институциї и водзаци поєдинци у заєднїци – согласни же нам тот проєкт приоритет першого шора и потримую го. Предсидатель Совиту визначує же потримовка конкретна, понеже Национални совит за одкуп приватного квартелю обезпечел 30 тисячи евра, а другу часц до виєднаней цени обезпечела Церква, односно Еґзархат за грекокатолїкох у Сербиї. Задумку змоцнює и факт же мадярска заєднїца, з вибудову Мадярского дому на Телепу преправела драгу ґу такому концепту партнерства националних, образовних и вирских институцийох, а у медзичаше и словацка заєднїца розрабя подобни проєкт.
Адвокат Дюра Мади хтори у интересу рускей заєднїци провадзи судски процес у фамелиї приватного власнїка квартеля, гвари же поступок закончени и тераз ше чека пресуду. Потим ше обчекує жалби, алє ше якишик розплєт, заш лєм, нагадує. По информацийох хтори ма, без огляду кому суд досудзи квартель, обидва боки затераз маю дзеку предац го, алє заш лєм, нє мож буц на мире док суд нє пове конєчне слово.
– Добре у тим шицким же спомнути квартель пре судски поступок укнїжени и леґализовани, и же будземе знац з ким будземе далєй кончиц. Обчекуєм же ше годно порадзиц, бо каждому хто ше судзел треба пенєжи, квартель ґу тому запущени и чежко же з часом будзе вредзиц вецей, з оглядом на нєвигодни обставини на тарґовиску нєрухомосцох. Нє добре же зме пре спомнуте уж страцели вельо часу – коментарує адвокат Мади.
Очежуюца околносц же ше, одкеди актуални проєкт вибудови Руского дому, пременєли велї обставини на политичним и дружтвеним полю, насампредз после виберанкох 2012. и 2014. року. Раховало ше на значни инвестициї з фондох АП Войводини. Тераз шицки буджети вельо скромнєйши. З власнима моцами руска заєднїца годна одкупиц потребни квартель, и плациц виробок будовательного проєкту. Медзитим, чи будзе пенєжи за вибудов обєкта?
– Пенєжи за руску заєднїцу вше єст, лєм питанє схопносци и витирвалосци найсц их. Кед нам ше завру покраїнски фонди, можебуц ше отворя европски. Мадяре свой интернат будовали 10 роки, алє го закончели. Значи лєм треба буц упарти. Кед я нє будзем у позициї уплївовац, дахто други зоз рускей заєднїци будзе. Повторюєм же вибудов Дому часц Националней стратеґиї Руснацох, цо значи же покля ю шлїдзиме, Дом нам медзи приоритетами – заключел Славко Рац. (Опредзелєня Стратеґиї, точки 11 и 23, значенє РКЦ и вибудов шедзиска школярского дома у Новим Садзе дефиную як приоритети – Ред).
АДУТИ И АРҐУМЕНТИ
Понеже терашнї будинок и адреса дзе ма буц Дом власносц новосадскей Грекокатолїцкей парохиї Святих апостолох Петра и Павла, а Церква обезпечела значни пенєж за одкуп потребного квартеля, нововибудовани Дом, поверхносци коло 900 квадрати, будзе власносц Парохиї, а обчековац же вона и у новим просторе будзе добри домашнї Рускому културному центру. По основи укладаня за одкуп спомнутого квартелю, ту будзе и канеларийни простор Националного совиту Руснацох.
Вельо хасновити информациї о актуалним стану, алє и историяту нєшкайшого будинку популарней „Матки” у улїци Йована Суботича 8, презентовал нам предсидатель нєдавно вибраного нового зволаня Церковного одбору новосадскей парохиї Борислав Сакач, єден з найлєпших познавательох ґенези подїйох хтори причина же руска заєднїца, односно Парохия, нєшка у ситуациї одкупйовац маєток хтори єй по „праву и правди” припада, алє потерашнї закони то нє уважовали. Вокраци, церковни будинок збудовани 1912. року, а у нїм була школа и квартелї за учительох. Национализовани є 1959, а уж рок познєйше уписани як дружтвени маєток. По Закону о реституциї маєтку церкви и вирским заєднїцом, врацени є 2010. року, алє нє цали. Винїмок праве квартель од улїци од 33 квадрати. Як здогадує Сакач, дружтвена клима була така же по основи бивательного права, з символичним одкупом власносц з дружтвеней пренєшена на приватни особи. Потим ше з квартельом тарґовало, дзе нїхто нє дзбал о обичайним праву же ше одкуп перше понука „бочному”, односно Парохиї. Дзеведзешатих ше уключели и инвеститоре, а 2009. року купел го Милан Парошки. Гоч квартель уж бул под вимогу за реституцию, законски предписаня, а випатра и нєдзбанє держави же би ше реституция окончела як ше спада, дошлєбодзели нєшкайши стан же Парошки цалком леґални власнїк квартеля, и голєм затераз, шицки адути у його рукох. Свойочасово виявел же є порихтани предац квартель, алє вец ше дознало же є под судом у поступку чий розплєт ше ище чека.
З оглядом на добри увид до проблематики, интересовало нас як предсидатель Церковного одбору Борислав Сакач видзи виход зоз тей пат-позициї, понеже цали проєкт тераз у вакуму.
– То вшелїяк нє „пат” позиция, алє „шаховска партия” котра часово нєогранїчена. И ми, новосадска парохия, тоту „партию” достанєме – прешвечени Сакач. Толкує же єден од елементох пришаги котру даваю члени Церковного одбору то „же ше буду старац и чувац парохиялни маєток”. У тим контексту, приоритет ознова здобуц власнїцтво над цалу парцелу, понеже єден титулар основне предусловиє за гоч яку инвестицию и вибудов, а вец ситуация укаже модуси як далєй.
З наведзеного видно арґументи же новосадска Парохия централни субєкт кед слово о проєкту Дому, алє тиж так видно и одвичательносц же свойо интереси присподобела ґу общому интересу заєднїци, насампредз, одкеди єй на чолє парох о. Юлиян Рац, та прешле и актуалне зволанє Церковного одбору.
– Таки руски центер, дзе ше коло рижнородних активносцох годни зазберовац млади, потребни у Новим Садзе Понеже ше шицки вєдно – и Церква и други руски институциї, стараме зачувац свидомосц, духовносц и рускосц нашей младежи, и тот будинок треба же би бул на общи хасен и отворени за шицких – потолковал парох новосадски о. Юлиян Рац мотивацию за потримовку тому проєкту.
Од початку бешеди о будованю Дому за школярох у Новим Садзе, присутна дилема – чекац же би держава виправела препущеня у реституциї и трациц час, чи нє чекац державу алє квартель одкупиц з руским пенєжом. У медзичаше вименєни Закон о реституциї. Тераз ше випитує можлївосц же би держава виправела факт же нашей парохиї у Новим Садзе з реституцию 2010. року нє врацени цали будинок. По закону надополнєнє можлїве достац и у заменских нєрухомосцох – будинкох лєбо жеми. Так би ше заш лєм зашпоровало руски пенєж.
И МАТКА И ШИРОТА
Руски културни центер „од постаня” подкартельош у Матки, зоз тим же му по реституцию ґазда було Явне подприємство „Дїловни простор”, а од 2013 року, кед тото явне подприємство урядово врацело векшу часц будинку Матки Парохиї, на пейц роки подписани контракт по хторим РКЦ нєшка квартелїну плаци Парохиї. Слово о символичней суми, вецей раз меншей як цо ЯП „Дїловни простор” наплацує за часц добудованих просторийох на адреси Йована Суботича 10 (опатриц антрфиле „Чия шицко Матка”) Медзитим, чи пре нєажурносц „Дїловного простору”, чи нєдомеркованосц тедишнього руководства РКЦ, у вакууму преноса власнїцтва, назберало ше значне длуство ґу ЯП „Дїловни простор”, гоч вецей анї нє бул власнїк часци Матки у Йована Суботича 8, та анї нє було основа обраховйовац и наплацац ренту.
Бувши директор РКЦ Владимир Сивч толкує же кед пришол на чоло Центру пред штирома роками, були длужни вецей як 760 тисячи динари по тей основи
– Скоро цали мандат ми прешол у борби же би нам Город одписал тото длуство. Праве кед ше тот проблем почал ришовац, а длуства зменшани, вишол нам контракт о закупе з „Дїловним простором”, хтори вони нє сцели предлужиц док ше цале длуство нє виплаци. Вошли зме до „чаривного кругу” дзе Простор нє сце предлужиц контракт, а Город Нови Сад нам нє може додзелїц дотацию, хтора нам нєобходна виплациц длуство, бо нє маме контракт з Простором… – толкує Сивч и гвари же ше по конєц мандата руководство виборело з тим абсурдом. У РКЦ шицки свидоми же ше судьба Матки одлучи на висшим уровню, и начално потримую кажди проєкт, та и актуални за хторим стоя Церква и Совит, хтори тирвацо и на прикладни способ риши змесценє Центру. По контракту з Парохию, РКЦ достал право обновйовац обєкт, алє нє починал нїяки реновираня, бо ше чекало на розберанє старого и вибудов нового будинку, у хторим би РКЦ требал достац адекватне змесценє. З другого боку, анї нє було пенєжу за значнєйши роботи, так же Нови Сад остал єдини наш штредок дзе змесценє руского дружтва нє ришене.
Праве прето, нєдавно вибрана директорка РКЦ Наташа Макаї Мудрох гвари же з оглядом на тото яке число Руснацох и значенє городу, то би требал буц наш найрепрезентативнєйши центер, та ше треба наздавац же ше реализує проєкт Дому. Медзитим, у медзичаше нє мож лєм чекац.
– Адаптовали зме, з власнима моцами, Малу салу, а далєй маме намиру реконструовац тоалет у тей часци будинка, цо порихтани финансовац Национални совит. Так, за початок, достанєме приємни и безпечни куцик дзе ше у одвитуюцих условийох годно отримовац дзецински активносци – потолковала Наташа Макаї Мудрох. Шицки реконструкциї затераз предвидзени виключно у часци будинку хтори припада Парохиї, а у РКЦ провадза и вонкашнї конкурси наменєни за таки роботи.
Затераз шицки активносци уключених актерох фокусовани на обезпечованє подполней рускей власносци над парцелу у Йована Суботича 8. А вец на шор придзе роздумовац и о других питаньох. Насампредз, чи будзе пенєжи за вибудов Дому. Потим, як го уклопиц до системи установох школярского стандарду же би нашо школяре хтори ту буду фаворизовани, источашнє нє були дискриминовани на конкурсох до других державних домох. Треба будзе обдумац и способ як зачувац интересованє будуцих штредньошколцох за керестурску Ґимназию, у ситуациї кед єй конкурує интернат у Новим Садзе. Алє, нє бежме опрез друка…