У року за нами наявени велї пременки у образованю, як поведзене з ресорного Министерства – реформски, даєдни з нїх прилапени, дзепоєдни би нєодлуга мали буц реализовани. Од давна почало пририхтованє за Вельку матуру а наявена є за 2024. рок. З Министерства просвити, науки и технолоґийного розвою указую на добри боки тей реформи, алє школяре и просвита нєзадовольни. Список петициї процив єй запровадзованя вше длугши.
Ище вше нє мож знац чи терашня ґенерация школярох трецих класох штиророчних стреднїх школох будзе перша хтора ше по нових правилох упише на факултети. Велька матура наявена за 2024. рок, алє после нєдавней вияви министра просвити Бранка Ружича же „державну матуру нє будземе уводзиц потамаль док цалком нє будземе сиґурни же кажди стредньошколєц хтори закончел стредню школу прешвечени до квалитету закончуюцого испита и його сущносци”, настала ище векша конфузия и вше частейши питаня, чи єй вообще и будзе, а кед же будзе запровадзена, цо ше з ню достава. Диплома о здобутим знаню, то ясне, и же ше зменша трошки пририхтованя, покладаня и упису, та то за розумиц. Нєясне, випатра, шицко друге.
Пред двома мешацами министер Ружич виявел за новини „Данас” же намира Министерства така же би школяре покладали єдинствени тест. То би источашнє бул сертификат о законченей стреднєй школи, алє и „уходнїца” на студиї.
З дзепоєдних факултетох такой наявели же примаци испит за бруцошох на їх факултету заш лєм будзе отримани и же на тото будуци студенти муша раховац. После розгваркох з представителями универзитета, министер виявел же ше на тоту тему „роздумує”, же становиска з представнїками високого образованя буду приблїжени, та ше роздумує и о тим же би попри державней матури школяре при упису на факултети покладали тест окремних способносцох. То значи же школяре буду даскельо раз прероштовани. Перше на державней матури, а кед факултети до конца останю при своїм, вец и на примацим испиту на факултету на хтори ше сцу уписац.
Вецей о тей теми з Министерства нє мож дознац, информациї кратки и нєподполни, а нє шмели би буц, бо кед ше матура ма отримац, вец би школи уж мушели знац вельо вецей на тоту тему, окреме о наиходзацей проби державней матури хтора би мала буц отримана од 31. мая по 2. юний того року.
И праве пре нєподполни информациї и информациї „на ложичку” о тим як ма випатрац державна матура, побунєли ше шицки шором – и школяре, и родичи, и професоре. Список петицийох процив державней матури вше длугши. Лєм влонї ше подписали 7 300 школяре стреднїх школох, а нїкому нєясне як то шицко ма випатрац. На концу концох, кому то на хасен, окрем тих цо ше далєй нє буду школовац, кед и попри державного испиту Факултети буду мац свойо „филтери” на основи хторих приму будуцих студентох. И дзе ту вец смисел фамозней державней матури?
Зоз Здруженя стредньошколцох „И ми ше питаме” гваря же после їх критики и критики Универзитетох, а хтори упутени Министерству, ище вше нєт информациї о державней матури, и попри тим же министер Бранко Ружич гварел же ше о тим будзе знац на початку 2023. рока.
А найвекша заувага будуцих студентох, ище пред роком док ше о тим дискутовало з представителями Министерства, була тота же задумани тест нє годно квалитетно „вифилтровац” будуцих студентох, бо будзе мушиц буц компромис медзи основним и високим знаньом. То, як поведзене, направи проблем високоранґованим технїчним факултетом, бо на испиту будзе мало питаня хтори вимагаю ширше знанє, а барз важнe за одредзени факултет. На гоч хтори озбильни факултет ше нє уходзи з основним знаньом з даєдней обласци, и то велїм барз добре познате, окреме тим цо ше рок пред уписом кажди викенд рихтали за примаци испит же би ше на концу їх мено нє нашло под смужку. Було слова и о преписованю, хаснованю телефонох на испиту, же то у школох розширене, алє ше до ришеня нє дошло. Як спомнуте, векшина факултетох Униварзитета у Беоґрадзе и Новим Садзе наявела свойо додатни примаци испити.
Декани на пейцох державних правних факултетох у Сербиї ше тиж процивя же би державна матура була єдине условиє за упис на факултет, у складзе з автономию хтору им ґарантує Закон о високим образованю, же би сами одредзели правила студираня и условия за упис.
На велї питаня явносц, а окреме школяре ище вше нє достали одвит. Остало нєясне як ришиц питанє уписа на факултет академцох хтори положа державну матуру и упишу ше на вибрани факултет, а познєйше ше предумаю и наприклад одлуча уписац ше на факултет з другей науковей обласци. На основи того цо ше потераз зна, вони ше нє годни уписац на факултет хтори нє подобни як тот хтори уписали и за хтори покладали додатни предмети у рамикох державней матури. Нє зна ше ище вше и тото як ше буду ранґовац кандидати Републики Сербскей и Чарней Гори, а єст их вецей як 20 одсто од вкупного числа студентох у Сербиї.
И попри тим же єст вельо зауваги, питаня и нєясносци, Министерство нє одступа од того цо заплановане. Април мешац одредзени, як наявене, за интензивну роботу зоз стреднїма школами на реализованю пробней матури. Вона би мала дац ориєнтир тей Велькей, хтора ище нє зажила, а уж є знєважена.