Оддавна позната применка лаванди у козметики, навелько ше купує пахняци мещки наполнєти з лаванду за защиту од молю, або за одганянє суньоґох.
Уметнїцка колония Бачкей Тополї формована 1953. року, а то теди була друга подобова колония на цалей териториї бувшей Югославиї. Обєкт нєшка на истим месце, на побрежю бачкотопольского озера хторе єдно з найчистейших озерох у Войводини, над еколоґийну Бетярску долїну, а 5 километри є далєко од варошу. Дзекуюци проєкту за розвой подобовей уметносци у Бачки, у рамику ИПА програми прейґгранїчного сотруднїцтва, влєце 2014. року будинок Уметнїцкей колониї реконструовани, та окрем салох за отримованє роботньох, свадзбох, родзених дньох и виставох, будинок ше хаснує и за туристични змисти, а ма и осем двопосцельово хижи зоз купальнями. Далєко од галайку, у природи зоз рошлїнским и животиньским шветом коло себе, тото место вигодне за орґанизованє уметнїцких колонийох и за школи у природи. Од рокох, хтори були провадзени зоз корона вирусом, Бачка Тополя и єй будинок Уметнїцкей колониї достали нови змист, хтори оплеменєл єй постоянє. Маю нову манифестацию „Юний у лиловим”, на хторей оберанє лаванди прицагує вельку увагу, а тиж и пах и енерґия хтору дава лилова фарба, хтори нїкого нє охабяю же би бул ровнодушни кед попати на польо за будинком Уметнїцкей колониї.
Колeктив Дома култури Бачка Тополя мали, ма 10 занятих, а од 2017. року Општина Бачка Тополя, хтора власнїк будинку и жеми коло нього, дала най з Уметнїцку колонию, хтора заведзена як туристични обєкт, ґаздує Дом култури. Наша собешеднїца Таня Дудаш, добре позната Русанцом, предсидателька КУД „Петро Кузмяк” зоз Нового Орахова, наставнїца є виборней настави руского язика у бачкотопльскей општини, занята є у Доме култури у Бачкей Тополї, алє ридко хто зна же є добри познаватель лаванди, рошлїни хтора лїчи душу и цело.
– Док тирвала корона, кед зме нє мали културни змисти, єден час зме помагали старим хтори нє могли пойсц до предавальнї и апатики, а з часом нам пришла идея на розум же бизме двор за будинком Уметнїцкей колониї преушорели и на нїм посадзели лаванду. Вон ма 2000 метери квадратни, а док зме го нє ушорели, бул запущени, то було шмециско зоз хторого зме винєсли 29 контейнери шмеца. У септембру 2020. року зме засадзели 2500 кореньчки анґустифолиї, а вец ище коло 1600 ґросо лаванди, шлїдуюцого року. Лаванду зме вибрали прето же то рошлїна хтора рошнє и до 30 роки, нє треба ю залївац, пирскац, а красна є. Нє можем повесц же з ню нєт роботи, алє є иншака як з другима рошлїнами – од юния по авґуст орезуєме квитки, вец ше з ню нє роби нїч по яр, кед ю оштригаме, барз аж по древка зоз хторих вирошню нови здрави конарчки и квети. Копеме коровче медзи шорами и то шицко. Оштригану лаванду, т.є. квеце сушиме, оддзелююєме квети од конарчкох и осушене сипеме до паперових мехох дзе ше ю чува. Прешлого року зме по першираз порушали акцию обераня лаванди за гражданох, а того року маме и роботню правеня мещкох за лаванду, йоґу у природи. Штригац лаванду ше почало 3. юния, одтеди отворени дзвери нащивительом комплексу, кажде хто придзе, може себе по вигодней цени наоберац лаванди кельо сце и однєц ю дому – визначела наша собешеднїца Таня Дудаш.
За менталне здравє и здрави жалудок
Лаванда достава пах зоз етеричного олєю хтори пренайдзени ище у Тутанкамоновей крипти, цо доказує же тоту рошлїну ценєли ище у Єгипту. Назва походзи од латинского слова лавере, цо значи купац ше, и то доказ же ше гражданє у лаванди навелько купали у Римским царстве. Вона люби горучави и слунко, одпорна є на сушу, а вельо води єй може начкодзиц. Окрем за медицински наменки, лаванду мож хасновац и як декоративну рошлїну, за варенє, добра є антистрес рошлїна хтора зменшує психичну напартосц, а чай и тонїк цо ше з нєй прави помагаю за змиренє и нервозне лупанє шерца. За тоти наменки ше хаснує як купка кед ше до кадзи накапка етерични олєй. Мещок наполнєти зоз лаванду при заглавку помага же би ше лєпше заспало. Чай зоз лаванди помага кед надути жалудок, бо зопера корчи, за цо треба преляц 2 ложички осушеней лаванди зоз 200 мл води. Стимулує вилучованє мочу, зменшує кревов прицисок, з олєйом мож ингаловац гарло, синуси, олєй ма антипечаркови ефект, и помага же би росли власи.
Домашнї ароматични олєй
Оддавна позната применка лаванди у козметики, навелько ше купує пахняци мещки наполнєти з лаванду за защиту од молю, або за одганянє суньоґох. Скорей ридко дзе могло купиц букецик лаванди же би запахло цале обисце. Ношели ю туристи хтори пришли з моря, алє у останїм чаше Войводина постала як Прованса, французки реґион дзе лавадни дом. У традициї нашей кухнї тота вше популарнєйша медитеранска рошлїна нє нашла свойо место, нє додава ше ю до єдзеня, алє заняти у Доме култури ю вше баржей преучую и понукаю за варенє сирупу, хтори влєце зоз додаваньом лимуну ошвижує и лїчи.
– Гваря же етерични олєй найпознатши продукт зоз лаванди, людзе го капкаю до лампох у хторих швичка помага же би ше пах ширел по цалим обисцу. Праве пре популарносц етеричного олєю зоз лаванди зме купели котлїк за дестилацию. На тей мини дестилериї доставаме аеро соль – гидрилат и етерични олєй хтори ше хасную у козметики. Олєй нє мож сам направиц дома, бо вимага технолоґию за хтору треба мац знанє, алє лавандов мацерат, тонїк, мож. Вон одличне средство за скору, мож почухац главу з нїм кед болї, а добри є и за ишияс. Прави ше так же ше дунєц наполнї зоз осушену лаванду, прелєє зоз маслиновим олєйом и охаби на цмим месце най стої 40 днї. После ше прецадзи и чува у добре завартих фляшкох – гварела Таня.
Вше популарнєйша присмачка
МАДЖУН:
Кила овоци – 3 лимуни зоз скорку, два помаранчата, и єдна брескиня. Порезац на коцочки, и вариц зоз кус цукру 20 минути. На концу додац пол ложички осушеней лаванди. Най ше охладзи и преноцує у фрижидеру. Рано мож масциц на хлєб.
СИРУП ЗА СОК З ЛАВАНДИ:
1 литра води
1 килограм цукру
6 лимуни, висцискац, а вец их порезац зоз скорку на коцочки
Шицко вариц. На концу додац 3-4 мали шолїчки лаванди. Най вєдно превре зоз увареним цукром и лимунами. Охабиц шицко вєдно най одстої 24 годзини, а вец прецадзиц, сируп тримац у фрижидеру и мишац го зоз воду и колєчками лимуну.