Флекс (Flex) то програма културней черанки Канцелариї за образованє и културу Стейт департмента Влади ЗАД, док у нашей жеми Флекс запровадзує Америцки совит за медзинародне образованє. Програма оможлївює школяром зоз цалей Сербиї же би були рок у Америки, там ходзели до школи и жили у америцкей фамелиї. Того року медзи 45 школярами хтори зоз Сербиї пошли до Америки и два Рускинї – Елена Шомодї з Руского Керестура и Яна Фейса з Нового Саду.
Елена Шомодї закончела други рок керестурскей Ґимназиї, а за Флекс дознала од оца хтори ше здогаднул же єдна школярка з Керестура пред 10 роками була на спомнутей черанки.
-Була то Мартина Гудакова, хтора ми шицко виприповедала и я ше ище у першей класи стреднєй школи приявела, алє сом при остатнєй селекциї випадла. Барз сом сцела пойсц, та сом ше ознова о рок приявела, знам же ме дзепоєдни цо робя у тим тиму запаметали и знала сом же то добри знак.
У авґусту, пред тим як зме рушели на аеродром, вєдно зоз ґрупу школярох преноцовала сом у готелу у Беоґрадзе, а пред тим сом ше поздравела з наймилшима. Штири раз сом пременєла авион, цале путованє тирвало два днї, а вец сом 20. авґуста сцигла до Южней Дакоти. Хост фамелию сом достала ище у априлу, та сом ше мала часу з нїма упознац, и часто сом по одход з нїма бешедовала, вони ме и посовитовали цо мам шицко спаковац од шматох пре моцни жими у Милеру, малим шумним месце у Южней Дакоти.
У Америки сом уж скоро три тижнї и упечатки позитивни. У школи лєгко, а и товаришох сом нашла, я им интересантна прето же знам пейц язики и прето же сом з держави за хтору вони нїґда нє чули. За предмети сом вибрала психолоґию, физичне, варенє и хор, маме обовязни предмети хтори шицки школяре муша мац а то анґлийски, америцка история, америцка влада (пре Флекс програму) и годзину кед робиме домашнї задатки. За єден мешац доставаме 200 долари же бизме мали за найнужнєйше.
Добре тото же ту дакус жимнєйше як у нас, алє ше ми єдзенє нє барз пачи – гвари Елена на концу и шицким хтори заинтересовани за Flex совитує:
-Вер до себе, будз комуникативни, роб шицки задатки на час и преверюй имейли кажди дзень. То длуги и озбильни процес, та треба мац шмелосци, часу и одвичательносци, и розуми ше, треба знац по анґлийски.
Яна Фейса з Нового Саду закончела други рок Ґимназиї ,,Исидора Секулич”, и вона як и Елена конкуровала за стипендию ище пред двома роками, алє и вона була одбита. И Яна ше ознова приявела, моцно верела же ше єй други раз уда. Так и було.
-Мацери сом гварела же сом конкуровала уж кед сом написала есеї хтори нам були задаток после приявйованя. Так то почало. Єст даскельо круги елиминациї, цо нормалне, бо ше на програму уписую барз вельо школяре, а до Америки одходза коло штерацец пецеро. Паметам же сом робела тест и у Ґимназиї ,,Йован Йованович Змай”, була сом и у Беоґрадзе дзе нас подзелєли до ґрупох и дали тему о хторей зме мали бешедовац, давац предклади, и на концу ришиц проблем… Вшелїяк, шицко по анґлийски.
До Америки сом рушела 7. авґуста, перше на авиону до Франкфурту, вец до Вашинґтону, та до Чикаґу и на концу сом сцигла до Айови, до главного городу Де Мойн. Уж мешац ходзим до школи, мам обовязни предмети як и Елена, а попри спомнутого сом вибрала математику, ґеоґрафию и ґлуму, а кед ми ше нє будзе пачиц, преруцим ше на сценску шминку. Розпитала сом ше и удало ше ми учиц зложеншу математику як тоту цо маме у школи, та того дня кед мам годзини математики одходзим до центру вароша, таке як на факултет, и там мам преподаваня, бо думам же то добре кед надумам студирац у Америки. Кажди дзень после годзинох хтори од 8 до трох, тренирам и одбойку за школски тим, та кед ше врацим дому, то уж пред вечаром, вистата сом и нє мам вельо часу за инше. Упознала сом ше велїма, окреме на одбойки, змагаме ше, одходзиме на турнири, а мам пайташку з Азиї и за тераз наисце шицко досц добре. Правда, на годзинох нє вше шицко розумим, алє ше вше опитам тей цо шедзи при мнє же цо то значи, а вона сцерпезлїва, вше ми потолкує. Лєм ше на єдзенє нє барз можем звикнуц. Я любим юшки, та сом медзи першима єдлами тото наручела, алє то баржей здабало на мачанку. Но, понеже любим китайски єдла, а того ту єст кельо сцеш, нє будзе бриґи – гвари Яна, хтора як и Елена будуцим заинтересованим парняком поручує:
– Будзце тото цо сце, таки яки сце, щири и робце шицко сами. Кед вам з Флексу задаю даяки задаток, нє ґуґлайце и нє преписуйце, алє ше сами потрудзце гоч знаце же нє будзе найсовершенше. То анї нє важне. Важне же бисце були упарти у тим цо сцеце и любице – поручує Яна надпоминаюци же на сайту Flexa єст шицки упутства як ше приявиц, а конкурс тирва по 10. октобер.
За вецей як три децениї
Програма за черанку школярох основана на початку 90-тих рокох.
Теди Бил Бредли, сенатор держави Ню Джерси мал идею же би през програму черанки оможлївел младим з жемох бувшого Совєтского Союзу же би мали мали лєпши увид до того як випата живот у Америки, а насампредз унапредзел порозуменє медзи Американцами и державами Совєтского Союза. Так було на початку, а з часом ше програму преширело на вецей як 20 держави централней Азиї, централней, восточней и юговосточней Европи. Окрем Сербиї у нашим реґиону у черанки участвую и школяре зоз Чарней Гори и Греческей.
За вецей як 30 роки додзелєни вецей як 30.000 стипендиї школяром зоз спомнутих реґийох же би одпутовали до Америки, препровадзели там школски рок у даєдней з америцких фамелийох.
