Робота з людзми ма свою красу. З часу на час ше зяви дахто чий живот и кариєра нательо возбудлїви и инспиративни же нїяк нє може остац у циню, нє зазначени… Душан Михалек єден з нїх.
Вчасне дзецинство Душан препровадзел у Вершцу, дзе му оцец бул директор Музичней школи, а потим у Сримскей Каменїци кед почал ходзиц до школи. Бул наисце талантовани хлапец, и у трецей класи порушує часопис „Зора”, пише писнї, и з цалу класу навия за фудбалски клуб „Фрушкоґорац” у хторим його учитель – лїве кридло. Любел учителя, бо нє лєм же добре бавел фодбал, бул и добри педаґоґ.
У висших класох математика му ишла од рук, на змаганьох бедзел шицких шором, а вец вибрал музику. Нє чудне же ше, попри обидвоїх родичох, музичих педаґоґох, алє и дїда Бранка Ченейца професора карловацкей Богословиї, музични ґени пренєсли и на Душана. Уписал ше на музиколоґию у Беоґрадзе, закончел факултет, и 1972. року ше врацел до Нового Саду. Бул перши музиколоґ у Войводини, познєйше маґистровал, а у Израїлу положел и докторат.
– Мал сом щесца же ми професор бул Никола Херциґоня, гоч бул комуниста, и з пушку у рукох бранєл свой народ, нательо бул отворени и културни чловек, же першу роботу хтору сом робел була – Музика у Старим завиту. Вон ме нагнал пречитац цали Стари завит, и дзе ґод спомнута музика, мал сом тото реґистровац. Прейґ музиколоґиї сом вельо того научел – приповеда Душан о своїх студентских дньох.
РАДИО НОВИ САД МАЛ ТОТО ЦО ВЕЛЇ У ЕВРОПИ НЄ МАЛИ
У Новим Садзе Михалек такой достал роботу. Радио бул теди мултинационална и мултукултурална радио станїца, барз важне средство информованя.
– Тито и Сталїн ше зражели, та Титово людзе у Новим Садзе справели треци по моци „предайник” у Европи, же би шицки – Руснаци, Словаци, Мадяре, а ище баржей народ у України, Чехословацкей и Русиї доходзели до потребних информацийох. У жемох, хтори були споза „желєзней зависи”, а окреме у Совєтским Союзу, джез бул забранєни. Теди Радио Нови Сад мал свой джез оркестер, и популари шпиванки надалєко емитовал – памета Михалек.
Кед одношеня медзи Востоком и Заходом злєпшани, Радио НС вибрани же би бул своєродни мост медзи нїма. Року 1985. достал главну европску манифестацию – Шветочни концерт з нагоди UNESCO-вого Року музики. Михалек бул теди главни и одвичательни редактор Редакциї музичней програми, и гвари же найзначнєйши музични манифестациї були праве у Новим Садзе. Анї єдней европскей Радио станїци ше то нє удало.
– Добре паметам же за Медзинародни рок младих, бул отворени конкурс на хторим победзел млади композитор зоз Заґребу – Иво Йосипович, бувши предсидатель Горватскей, теди студент. Концерт преношели 287 Радио станїци ширцом швета и дзекуюци тому, Радио о рок достал орґанизацию Джез концерту, Рок и Фолк фестивалу. На тим остатнїм ґрупа „Роса” представяла Югославию, алє то було концом 1989. року и на спочатку 90-тих, кед ше розширел национализем и шовинизем, та з Беоґраду розказане же ше нє шмеме преношиц тот концерт, алє Ґитарияду у Заєчару.
Обласц Михалекових интересованьох була барз широка. Окрем сучасней творчосци югославянских народох, аванґардней музики хтора була забранєна, барз ше заинтересовал за церковну музику. Нашол найстаршу сербску литурґию Франческа Синика, писану за сербски церковни хор 1840. року у Трсту, и праве теди кед о тим у Неґотину читал, забренкал телефон, и поведзене му най ше цо скорей враци до Нового Саду. Роказ бул же у Радию оставаю лєм нєобходни людзе за функционованє програми, а шицки други людзе ше муша одволац на воєну обовязку… Горватски писнї и композициї ше нє шмело пушац до етру.
– Кед сом у Каменїци чул детонациї у Вуковару, дал сом задзекованє на свойо роботне место, но, заш лєм, сом нє раховал же будзем положени на место младшого помоцнїка, и на три раз меншу плацу! Мал сом штверо дзеци, и мушел дацо ришиц. Я тоту плацу нє приял. О два тижнї сом з фамелию бул у Израїлу.
Михалек (перши з лївого боку) з приятелями, влонї у Снїни
ТАК ИЗРАЇЛЦИ ВИРАТОВАЛИ ЄВРЕЙСТВО
– Озда ми сам Бог помогол же зме праве там пошли, дзекуюци супруги, односно тому же єй баба була Єврейка. Перше сом заметал опрез єдного маркету, вец сом заметал нука, под климу, а вец ше случело тото же сом швидко напредовал. О рок як зме там пошли, робел сом як директор Музичного центру у Тел Авиву. Мойо троме синове и дзивка ше там вишколовали и знашли. Шицки мойо дзеци ше занїмаю зоз сценоґрафию, за ТВ, за оперу, дахто проєктує, дахто, монтира, дахто сликує… Мило ми же им ше удало. Попристановяли ше, бешедую по гебрейски. Вони постали интернационални, а я єдини остал православец. Шицки жию у Тел Авиву. Мам уж и дзевецеро унучата – поцешени наш собешеднїк наглашуюци же у Израїлу барз добре функционує орґанизация прилапйованя Єврейох, и їх потомкох. Каждому ше оможлїви же би научел язик, тот исти нє роби нїч, достава квартель, учи ше, а кед ше треба преквалификовац, и то роби, и аж вец уходзи до живота дзе го очекую найвигоднєйши кредити за квартель… Тот хто пойдзе до Израїлу, тот од першого дня обезпечени, нє муши ше трапиц як ґастарбайтере. Дзекуюци тому, вони виратовали єврейство – прешвечени Михалек.
КАПЧА З РУСНАЦАМИ
– Я з Боґданом Виславскийом од вчасного дзецинства. Були зме сушедове на Детелинари, я йому, а вон мнє бул винчани кум. Познаме ше цалого живота, а кед зме були „пубертетлийове”, на бициґлох зме з Нового Саду ишли до Дюрдьова, на иґранки з краснима Рускинями…
Матка у Новим Садзе мала свой фолклор, алє нє бул им хто грац на пробох, но та я там одходзел, и бул корепетитор… Так же тоти вязи з Руснацами були од младосци и задумайце – моя остатня музиколоґийна робота хтора обявена у Югославиї була у часопису „Шветлосц”, робота о музики у Бикич Долу. Мой добри приятель бул покойни Иван Ковач, о котрому сом тиж писал, а Його оцец Михайло ме одведол до Бикичу же бим записал писнї. Пол вика пред тим у Бикичу бул музиколоґ Винко Жґанец хтори записал писнї з того валалу. Я вец ознова позаписовал тоти писнї и поровновал же як ше традиция чува, або траци, остава… Тот текст сом написал, дал до „Шветлосци” и пошол до Израїлу. И уж сом там бул кед то вишло з друку, так же моя остатня робота у Югославиї була на руским язику о музики з Бикич Долу.
СТУДЕНТ НА ШЕЙДЗЕШАТ ДВА
Велї роки Душан Михалек бул директор Израїлского музичного центру. Видавал партитури композиторох, робел приблїжно исте як и у Радио у Новим Садзе. А вец, гвари, закукнул до свойого пензийного фонду, и кед видзел же то будзе скромна пензийка єдного дня, дзвигнул руки од шицкого. Пенєж од одпремнїни уложел до бизнису з єдним од його синох, а прейґ тей роботи заш дошол до туризма.
– Же би сом ше могол занїмац з туризмом, мушел сом мац закончени Туристични факултет – мушел сом студирац. Бул сом таки млади же сом мал уж тройо унучата! Закончел сом и тото на гебрейским язику, вошол до туризма и нєшка шумнє зарабям, пейц раз вецей як музиколоґ. Добре ми, обиходзим швет, уживам у пензионерских дньох, дружим ше з добрима людзми, а добрих людзох єст вшадзи. ТВ нє уключуєм, а думам же Интернет и Ютюб видумани пре мнє – франтує Душан, хтори з часу на час одводзи людзох по святих местох и гвари же ма щесца буц штири раз до тижня на Исусовим гробе.
Страсц, шмелосц, култура, авантура, схопносц, мудросц, аналитичносц – длуго и могло начишльовац добри боки Душана Михалека и дакеди ше наисце треба заштудирац як сцигнє и на Конґрес СФУЛО зоз пайташом з дзецинства, и на беґель лапац риби, на кратки курс церковного шпиваня, по мацер до банї… И кеди уж облєкол вишивану кошулю, вжал до рукох ноти, и станул ґу хористом… Одкеди є у пензиї, кед одходзи з Тел Авиву, и кед приходзи до Нового Саду, вше гвари же идзе дому, бо дома найлєпше.
ЦО КЕД СОМ РУСНАК?
Я 25 роки бул у Израїлу, пошол сом до пензиї и почал дакус частейше ту приходзиц. Прешлого року сом бул у Прешове и там гварим же сом Михалек, а вони мнє укажу список їх членох – 10 фамелиї Руснацох з презвиском Михалек у Прешове и околїску. Я нє знам цо сом по народносци… Ша мой дїдо Иван Михалек бул ладяр на Тиси и кед преходзел през Титель, збачел мою бабу хтора мала лєм 16 роки. Вец ше народзел мой оцец, дїдо пошол до Французкей, до леґиї странцох и погинул кед оцови було три роки. Я вше роздумовал цо бул, Словак, чи Чех? Виглєдовал сом, алє ище вше нє знам, на концу, можебуц сом и Руснак!
ЛЮБИМ ШПИВАЦ
– Одкеди сом у пензиї часто приходзим до Нового Саду и можем ше похвалїц же сом за два мешаци шпивал у пейцох хорох: єврейским, руским, сербским у Шабцу, вец сом шпивал з паноцами и у Карловцох… Я кед видзим ноти, знам и можем шпивац, а медзи иншим, нє задармо сом и ходзел до Карловцох… А кед слово о шпиваню, знаце цо ми мило – удало ше ми же би у стред Тел Авива єврейски хор шпивал Мокраньцову литурґию, у ориґиналу… Е, да сце могли лєм видзиц…
Михалек (перши з правого боку) з приятелями на СФУЛО