Тото цо ше длугши час обчековало, тераз ше и зисцує. Мири шпорованя сцигли и по културу, дїялносц хтора анї потераз нє мала централне место на лїстини дружтвених и политичних приоритетох. Гоч намира же би зменшаня буджетох були пропорцийно розподзелєни, виходзи же найбаржей буду церпиц литературна, музична, сценска и филмска творчосц, та манифестациї. Шицко ше то одноши и на културу меншинских заєднїцох.
Шицки установи и дїялносци у обласци култури у тим року можу раховац на обачлїво зменшани буджети. Кед слово о меншинских заєднїцох, конкретни податки початком рока у розгварки за новосадски „Дневник” представел Покраїнски секретар за културу и явне информованє Славиша Ґруїч, хтори гварел же у тим року за софинансованє програмох и проєктох на основи явного конкурсу, Секретарият на розполаганю ма 42,7 милиони динари, цо аж шейсц раз менєй як прешлого року. Драстичне и у обласци за потримовку и стимулацию сучасней културней творчосци меншинских заєднїцох, понеже того року наменєни 2,5 милиони динари, а влонї за тото було вєдно 20 милиони динари. Пре рестриктивни буджет АП Войводини за 2016. рок, менєй пенєжи будзе за традицийни проєкти културно-уметнїцких дружтвох, установох култури и професийни театри.
МАНИФЕСТАЦИЇ И ФЕСТИВАЛИ
По нєурядових информацийох яки прешлого тижня мал Национални совит Руснацох, конкурси з обласци уметнїцкей творчосци и традицийних манифестацийох Покраїнского секретарияту за културу и явне информованє, пошвидко ше анї нє розпише.
– Нашо установи, здруженя, КУД и фестивали до Секретарияту конкурую за вецей обласци, найвецей на конкурс за софинансованє програмох и проєктох у обласци защити нєматериялного културного нашлїдства и сучасней уметнїцкей творчосци националних меншинских заєднїцох у Войводини. По тим конкурсу, Руснаци прешлого року достали милион 500 тисячи динари, як и рок пред тим, а того року, пре зменшанє буджету, виходзи же би нашей заєднїци шлїдзело лєм коло 170 тисячи. Ту ше конкуровало з конкретнима проєктами, а найвецей средства ше опредзельовало за фестивали. Поведзме, керестурски Дом култури прешлого року за „Ружу” достал 300, за Драмски мемориял 200, а за „Костельникову єшень” 50 тисячи динари, цо уж було одредзене зменшанє – гвари секретар НС Руснацох Таня Арва Планчак
Конкурси ище вше нє розписал анї Покраїнски секретарият за образованє, предписаня, управу и национални меншини-заєднїци, алє голєм позната сума хтора будзе опредзелєна меншином за проєкти у култури. Ту нашо здруженя конкурую з проєктами за манифестациї, опрему и дзепоєдни инвестицийни укладаня, алє то и єдини конкурс дзе можу достац средства за порядну дїялносц. Прешли роки за Руснацох ше стандардно опредзельовало милион 200 тисячи динари. Влонї сума уж зменшана, бо до „єдначини” вошла и чарногорска национална заєднїца. У тим Секретарияту вєдно, за шицких, влонї по тим конкурсу бул наменєни 31 милион, а тераз є зменшани на 17 милиони динари. Видзе же за проєкти рускей заєднїци у тим року припаднє 630 тисячи динари.
УСТАНОВИ И ИНСТИТУЦИЇ
Покраїнски буджет за културу зменшани зрозмирно другим ресором у Покраїнскей влади, алє у тей обласци будзе обачлївша чкода, понеже Секретарият за културу и явне информованє финансує роботу дзевец меншинских медийох, пейц заводох за културу и ма 12 индиректних хасновательох, як цо Сербски народни театер, Музей Войводини, Спомин збирка Павла Белянского, Покраїнски завод за защиту памятнїкох култури и други углядни институциї.
Познате же АП Войводина и главни финансиєр националних театрох националних заєднїцох у Войводини, та прешлого року вредносц конкурсу за тоту дїялносц, за шицки театри у Войводини – професийни и аматерски, була 43 милиони 731 тисяч динари. Наш Руски народни театер „Петро Ризнич Дядя” средства достал лєм за єден проєкт, як и други таки театри, односно 1,7 милиони динари за цали рок. До помоци з 300 тисячами „прискочел” и снователь – Национални совит Руснацох, же би ше витворело два премиєри до рока.
– Понеже того року за шицки конкурси у култури опредзелєни лєм 42 милиони, а прешлого року скоро така сума була лєм за театри, конкурс за театри будзе розписани, алє за барз зменшани средства. Но, ище вше нє познате на яки винос, та анї кельо у нїм будзе за театри националних меншинох – толкує секретар НС Таня Арва Планчак, хтора як член Управного одбору РНТ, детально упозната и з финансованьом Театра.
Пре менши обсяг покраїнского буджета, Новинско-видавательна установа „Руске слово” у 2016. року достанє за 10 одсто менши средства як влонї. Зоз зменшаньом, порядна державна субвенция за новини „Руске слово” и часописи „Заградку” и МАК, у 2016. року вєдно будзе менша за 3,5 милиони динари.
– Же би Установа порядно видавала новини и часописи, максимално ше зменша трошки, затераз, без зменшаня заробкох занятих. План шпорованя ше уж применює и облапя шпорованє на драгових трошкох, дньовнїцох, зменшанє вонкашнїх, гонорарних сотруднїкох. Наздавам ше же мири шпорпованя буду дочасово на моци, бо „Руске слово” жада и надалєй буц медий у хторим ше афирмую нашо млади новинаре и писателє. Жадаме зачувац информованє и видавательство на руским язику у оптималним обсягу, бо так чуваме и наш руски язик и нашу културу, националну свидомосц и идентитет – толкує директорка НВУ „Руске слово” Мартица Тамаш.
На другим боку, будзе ше намагац векшей наплаценосци „Руского слова“, „Заградки“ и МАК-у, и у векшей мири зарабяц пенєж зоз обявйованьом оглашкох и рекламох, так як робя медиї вшадзи у швеце. Понеже „Руске” у першим шоре новинска установа, у одношеню на установи з обласци култури у Войводини, у лєпшим є положеню, бо їх субвенциї у тим року буду вельо менши. Часопис за литературу, културу и уметносц „Шветлосц”, хтори ше як проєкт финансує прейґ конкурсох, у актуалних обставинох будзе ше обявйовац у електронскей форми на сайту Установи, покля ше нє обезпечи средства за традицийну, друковану верзию.
СПОЗОРЕНЄ
Медзитим, за другу значну дїялносц Установи – видавательство, перспектива вельо чежша. Редакция Видавательного оддзелєня НВУ „Руске слово” влонї прейґ проєктох достала три милиони динари з хторих обявени дзешец наслови. У одредзеней мири з того пенєжу виплацени нє лєм друкарски трошки и символични гонорари автором, алє часточно и робота тих цо робя на тих проєктох. Того року, за кнїжки одобрене шейсц раз менєй.
– Кед тота сума „окляпнє” на пейцсто або шейсцсто тисячи, цо значи за обявйованє двох або трох насловох, вец маме право бешедовац о загроженосци здобутих правох националней меншини, а по шицких актох хтори подписує наша держава, то би ше нє шмело случиц. Кед би мири шпорованя були запровадзени линеарно, дзешец або двацец одсто од продукциї, то би ше могло толковац як шпорованє, а кед ше зоз, нїби, мирами шпорованя єден сеґмент култури зводзи скоро на гашенє дїялносци, вец нє бешедуєме о шпорованю, алє о гашеню дїялносци – спозорел редактор Видавательного оддзелєня Микола Шанта. По його становиску, белетристична кнїжка на язику меншини найбаржей одражує, пестує и розвива духовносц и менталитет тей заєднїци. Ґу тому, стабилне функционованє видавательней дїялносци при Руснацох у периодзе за нами, як резултат ма же ше формовала ґенерация младих писательох, функционує и штредня ґенерация, а активни и старши писателє хтори „прежили” чежки дзеведзешати роки прешлого вику.
– Нєшка маме интензивни литературни живот и коло двацец понукнути наслови за обявйованє. И праве тераз, кед зме ше „очутели” од чкоди направеней дзеведзешатих, бо теди цала ґенерация онєможлївена у своїм розвою, ми маме знова вдеренє до шерца нашей култури. Мойо становиско же национална заєднїца муши реаґовац оштро и одлучно, насампредз у наглашованю обсягу чкоди за културни и национални живот Руснацох. Кед то так останє як наявйоване, вец вецей нє можеме повесц же у нашей держави маме високи стандарди у пестованю културного живота националних меншинох – заключує Микола Шанта.
ШЕДНУЦ И ПИСАЦ ПРОЄКТИ
![Zavod za kulturu Rusina LOGO [Converted]](https://www.ruskeslovo.com/wp-content/uploads/2016/02/2-Zavod.jpg)
На основи запланованих средствох з буджета АП Войводини за 2016. рок, за дїялносц Заводу за културу войводянских Руснацох опредзелєне пейц милиони 830 тисячи динари. То значи же буджет за актуални рок по першираз зменшани за 770 тисячи, цо ше вшелїяк рефлектує на обсяг активносцох Заводу.
– Приоритет нам будзе розпочате, насампредз етноґрафски проєкти у обласци виглєдованя, защити и презентованя културного скарбу Руснацох, фахово едукациї и роботнї, як и активносци унапрямени на младих – гвари директор Заводу Серґей Тамаш, и надпомина же наш Завод у чежшей ситуациї як подобни установи других меншинских заєднїцох у Войводини.
– Нам главни финансиєр Покраїна, а заєднїци хтори маю матични держави, на єден „покраїнски” динар доставаю и по три-штири динари зоз того жридла. Прето ми баржей чувствуєме рестриктивни мири, и мушиме ше баржей прилагодзовац – толкує Тамаш. По його словох, то насампредз значи же ше шицки актере нашого културного живота мушпа фокусовац на писанє проєктох – шицко цо мож представиц и формуловац як програмну дїялносц, треба посилац на конкурси, а нє лєм раховац на буджетски, „руски” пенєж. У конкретним случаю Заводу за културу войводянских Руснацох, то найскорей значи же будзе требац обдумац и формализовац нови способ финансованя фаховей помоци за руски КУД-и, як и орґанизованє централней преслави Дня Руснацох. Тамаш надпомина же, на концу, Завод праве прето и орґанизує рижни обуки за писанє проєктох, алє служи и як конкретни приклад за таке опредзелєнє. Од Нового року, Завод придал уж проєкти на рижнородни конкурси, а пририхтує ище даскельо за конкурси хтори буду отворени тей яри. Становиско таке же гоч и кед нє прейду шицки, кажди успих источашнє и значне розтерхованє за буджет тей институциї.
ЛОКАЛНИ УРОВЕНЬ
Попри пенєжу з Републики и Покраїни, нашо установи, КУД-и и здруженя ше финансую и з уровня локалней самоуправи. Так за нашо три найвекши фестивали у орґанизациї керестурского Дома култури Општина Кула и того року видвої значни средства, а Фестивал рускей култури „Червена ружа” финансую и сами Керестурци зоз самодоприносу. Виходзи же затераз найбизовнєйши финансиєре рускей култури буду локални самоуправи.