Продукция паприґи ше у коцурским хотаре остатнї роки барз розвила, та ше так зявйовало и вше векше число паприґарох котри ше жадали опробовац у тей файти заградкарства.
Єден з нїх и наш собешеднїк Здравко Фаркаш з Коцура. Здравко садзи паприґу уж пейц роки. Прешлого року посадзел два гольти паприґи, того року мал єден гольт, алє як гвари, на його жеми углавним така поверхносц була заступена под тоту рошлїнску културу – тельо кельо може посцигнуц сам поробиц.
– Пресаду ховам сам у пластенїку. Першого року кед сом почал робиц зоз тоту заградкарску културу набавел сом нашенє у Руским Керестуре, а од теди вше виберам зоз своєй паприґи. Обовязно ше консултуєм з фаховцами зоз керестурскей задруґи, з Владом Тамашом, а єст вецей защитарох з котрима ше мож консултовац вше кед маме потреби. Тиж и зоз Польопривредну фахову службу у Вербаше зме у контакту, та цо ше дотика совитох лєбо помоци коло самей продукциї, нїяки нє проблем. Зоз паприґарами з валалу ше тиж чуєм, консултуєме ше, розменюєме искуства, явяме кед треба опирскац од даяких хоротох, шицко цо потребне – почина приповедку наш собешеднїк.
НЄВИГОДНА ХВИЛЯ
Кед слово о єй третираню, Здравко толкує же найвекши проблеми було зоз воду, понеже бул сушни рок и хвиля була нєвигодна за тоту културу. Вон защиту вше окончує превентивно, а кед єст хороти на рошлїни, вец ше третман змоцнює. Подаєдни поля того року и залапели даяки хороти, а людзе ше виборели кельо ше виборели.
– На паприґу хвиля уплївовала, и у зависносци од того хто кельо води єй дал, таки урожай ма. Паприґа люби, як ше гвари, же би єй ноги були у води, а глава на слунку. На моїм полю мам розцагнуту систему капка по капка под фолию, иншак би нє могло отримац продукцию по такей хвилї. Таки лєта цепли же будзе проблем зоз шицким кед ше нє будзе залївац, кед же буду и далєй таки роки як тот – щиро приповеда Фаркаш.
Тей сезони нє бул проблем лєм з паприґу, алє и з кукурицу, слунечнїком, сою, а як гвари, таки часи приходза же без залївней системи, без води нє будзе нїч, нє обстанє польопривреднїк вообще. Дума же ше муши дацо зробиц, же треба активовац потенцияли хтори ма канал Дунай–Тиса–Дунай и пущиц воду до валалских яркох же би ше так залївало, бо иншак нє будзе нїч з польопривреди. Нє виплаци ше єдноставно, мож так функционовац рок, два, три и готове, бо, гвари, польопривреднїки витрапени и финансийно вимучени.
ПРОБЛЕМИ З ОДКУПОМ
Паприґаре у Коцуре того року мали розлични урожай котри ше рушал од двацец, трицец, штерацец тони по гольту. Паприґу ше углавним класовало, так робел и наш собешеднїк, алє вельки проблеми паприґаре мали зоз одкупом. Дзешка стандардна приповедка за польопривреднїкох – огромни укладаня, рижни препреченя, а питанє як ше прейдзе док ше подцагнє смужку.
Здравко Фаркаш
– Проблеми було зоз одкупом другей класи за индустрию. Нє почало ше з одкупом на час, бо паприґа дозрела, почервенєла скорей и нє було ю кому предац. Анї накупци ище нє рушели, а углавним кед почнє одкуп, вец и накупцом правиме даяки микс, лєбо першу класу, уж по жаданю хто як сце – бешедує Здравко, и предлужує – того року у Коцуре одкупйовали другу класу за индустрию, Боян Комазец зоз Вербасу, алє и вон нє брал шицко, та зме мушели ношиц до Змаєва, хто ше як знашол. Дахто ношел и до Руского Керестура, алє того року ше барз слабо ношело паприґу з Коцура. Можебуц дахто хто мал у паприґи виплациц даяки цивки лєбо дацо, хто мал одложене плаценє, та у паприґи вимирйовал тоту обовязку. И я мал длуства од яри цо ше дотика фолиї, цивкох, защитних средствох, гною цо ше пущало до системи, дацо ше купело, дацо ше задлужело же би ше на єшень виплацело. Алє, даскельо раз сом волал, нє брали, и вец сом однєсол пенєжи и так вимирел шицко. Таки рок…
НЄ МОЖ ШЕ ОПРЕЦ НА СУБВЕНЦИЇ
По словох того коцурского паприґара, прешлей яри кед ше садзело паприґу, хемия уж пошла 20 одсто горе, а вєшенї подрагшел и штучни гной, защита, гориво, саме укладанє подрагшело нє 100 одсто, алє 200-300 одсто. А цена паприґи за индустрию, другей класи, була як и прешлих рокох, од 32 динари по 35, а того року єй цена була и 38 динари. Алє, як гвари, то занєдзбаюце звекшанє цени продукту спрам шицкого цо подрагшело.
– Ем одкуп таки бул нїяки, ем людзе мали проблеми зоз паприґу же цо и кадзи зоз ню, вона дозрела, мушиш ю оберац, а нє маш ю кому предац. Чи нє ишол вивоз, чи цо, я нє уходзим до того цо ше случело. Наприклад, єден дзень одкупйовач у Коцуре одкупел 20 тони, озда кельо могол преробиц у фабрики, а вец други дзень нє одкупйовал. У Змаєве тиж так, два днї ши ношел паприґу, а вец зме и их уж пополнєли, бо ше шицки дочули, та ше обрацели тамаль, понеже там нє було продуковательох лєм зоз Коцура, алє и зоз других местох. Алє исто озда брали кельо можу преробиц, вец стопирали одкуп дзень, два. Таки були проблеми. З єдного боку ше на телевизиї приповеда же глад у швеце, а з другого боку ми руцаме, нєт хто одкупиц, нє розумим о чим ше роби – щиро толкує Фаркаш.
Осиґуранє за паприґу при ньому обовязне, а то и другим препоручує. Голєм основне осиґуранє, голєм даяка сиґурносц, гвари, бо у сущносци другей даякей помоци нєт.
– Окрем порядних субвенцийох на ґаздовство, за паприґу було врацанє средствох, алє мушел ши мац готови пенєж же биш виплацел цивки и фолию, и вец ши могол достац и до 60 одсто уложених средствох. Алє то ше чека, мушиш достац ришенє, можебуц и по рок ше чека. У сущносци, нїяка помоц.
ПРОБЛЕМ НАЙСЦ НАДНЇЧАРОХ
Ище єден проблем з котрим ше польопривреднїки зочую з рока на рок то находзенє наднїчарох. Покля нє почал школски рок, було младих на валалє котри сцели робиц и ходзели на польо, алє после ше паприґаре знаходзели так же анґажовали углавним роботнїкох з других местох котри ту приходзели на автобусу и розпоредзовали ше по польох, дзе кельо требало.
– То углавним фамелийна робота, а же би єдна фамелия лєм зоз продукциї паприґи жила, нєможлїве обстац. Муши ше робиц ище дацо з боку и мушиш буц 24 годзини вязани за роботу. Робиш у даякей фирми, после того идзеш на польо, и я так цале лєто препровадзел. Заняти сом у „Тривиту”, вожим хлєб, рано ставам коло пол трецей. Закончим роботу коло 11 годзин предполадньом, придзем дому и мушим кус одпочинуц, бо нє можем функционовац. Пополадню идзем залївац, кед нє залївац, вец пирскац, цо защита, цо прикарма, ютре ознова так, и так цале лєто, лєм сом спал и робел. Значи, нєт тот пенєж котри може заплациц шицку мою роботу. Нє сцем нїкого подценьовац, анї себе воздзвиговац, алє єдноставно так. Кед сцеш обстац, и то лєм даяк нормално, нє тераз же биш напредовал, збогацел ше, мушиш буц нєпреривно анґажовани. То дакеди можебуц було заробку з паприґи, а тераз нєт, шицко то знїщене. Вона зна наградзиц, нє гварим же нє зна, алє барз ту вельки укладаня и одреканя, наисце озбильна робота.
НАРОК ОДПОЧИВОК ОД ПАПРИҐИ
Здравков план затераз таки же нарок ше нє будзе упущовац до продукциї паприґи. Порихтал єдну парцелу, другу того року одпочивал же би нє робел паралелно два гольти, а як гвари, праве пре роботну моц так оддзелєл.
– Нарок одпочинєм од паприґи, а увидзиме за далєй. Ґенерално проблеми єст, алє ми обични людзе нє можеме то ришовац. Шицко вимага даяке напруженє, чи того чловека котри це плаци, чи того ґазди котри це плаци, та кажде най руши зоз свойого обисца и од себе ришовац тото цо нє добре и трудзиц ше же би було лєпше. Треба же би ше чуло и слово обичного продукователя, же би ше чуло цо го мучи, а чи слова буду мац тот одгук котри потребни, увидзиме. Алє, най ше зна же зме анї нє глупи анї нє нєми, бо кажде зна поздавац два и два – визначел на концу розгварки Здравко Фаркаш зоз Коцура.
