Слабе понуканє роботох, мали, лєбо нєпорядни плаци и нєсиґурна будучносц, „женю” велїх наших людзох же би лєпши живот поглєдали у иножемстве. Остатнї роки атрактивни и доступни держави постали Словацка и Ческа, хтори маю нєпреривну потребу за роботнїками, а пре подобни язик и културу, нашо людзе ше у нїх лєгко прилагодзую.
Пре туню роботну моц, компаниї як цо то познати „Пежо”, „Фолксваґен“, „Самсунґ” и други отвераю свойо построєня у державох як цо Ческа и Словацка, та у тих державох нєпреривно єст потреби за роботну моцу. Найчастейше то роботи у авто-индустриї и електро-индустриї.
Понеже Чехи и Словаци заш лєм глєдаю лєпши живот, хасную статус державянох Европскей униї и одходза на Заход, а нашим людзом ше отвера можлївосц достац роботу. Як „Руске слово” дознава, донєдавна ше анґажовало роботнїкох лєм зоз жемох Европскей униї, а тераз єст можлївосц обезпечованя роботи людзом звонка ЕУ, цо, насампредз, значне за гражданох Сербиї и України.
СЕРБИЯ ТРАДИЦИЙНО ДЕРЖАВА МИҐРАЦИЙОХ
Сербия уж длуго держава економскей миґрациї (одсельованя людзох), а найатрактивнєйши держави, починаюци од 60-их рокох то, на першим месце Нємецка, потим Австрия, Швайцарска, Французка, Италия, Зєдинєни Америцки держави, Шведска, Канада, Австралия итд. Понеже ше за роботу одходзи там дзе єй єст, людзе ше обрацели и ґу Словацкей и Ческей.
За остатнї роки велї достали и мадярски, одсносно пасош Европскей униї, цо оможлївело же би нашо людзе практично за дзень дошли до роботи. Єдни з таких и Любомир и Оксана Регаково зоз Руского Керестура, котри похопели же у Сербиї нє можу нормално жиц зоз своєй роботи.
– Обидвойо зме були заняти у фабрики за преробок желєняви у Руским Керестуре, дзе я бул главни у змени, а супруга була роботнїк у преробку. Найвецей нас заболєло же зоз своєй роботи нє можеме нормално еґзистовац, бо плаци у тим штредку мали и нєпорядни и вецей зме ту нє видзели будучносц за нашо дзеци и нас самих. Чежко було оддзелїц ше од найблїзших и рушиц на драгу хтора анї за нас нє була цалком ясна, алє була єдина надїя же будзе лєпше. За Братиславу зме ше опредзелєли прето же ту жию и нашо дакедишнї сушедово зоз Руского Керестура, котри нам вельо помогли. Почувствовали зме же то держава и штредок дзе зме ше за крадки час годни прилагодзиц ґу новому животу. Язик и култура нам блїзки, а до Керестура можеме присц за швета, понеже є од Братислави оддалєни 500 километери – приповеда Любомир Регак.
Понеже мали пасоши Европскей униї, статус гражданох ЕУ им оможлївел швидки процес конченя за одход, лєгке уключованє до дружтва и системи роботи.
– Найвекши трошок на початку нам бул плаценє квартеля, алє накадзи зме почали зарабяц, то нам вецей нє бул проблем. Заняти зме у авто-индустриї, дзе и найлєгчейше мож достац роботу. Плаца порядна, точна и достаточна за шорови живот єдней фамелиї. Постої и можлївосц 13. и 14. плаци, цо зме анї нє могли задумац у старим штредку. Дзеци предлужели школованє, хторе ту безплатне, а дзеци шицких возростох задармо доставаю кнїжки, хтори врацаю на концу школского рока. Дзивка Ивана предлужела висшу економску школу, Сандра ходзи до трецей класи штреднєй економскей школи, наймладши син Адам нарок почина до першей класи. Найстарши син Павле заняти и сам одлучує о своїм живоце – гвари Любомир и обачує же после рока и пол живота у Словацкей видза будучносц за цалу фамелию.
За гевтих котри нє маю пасош и державянство ЕУ ситуация чежша, алє ше злєпшує. Донєдавна ше после трох мешацох (90 дньох) роботи у Словацкей мушели врациц до Сербиї и ту препровадзиц исто тельо часу, та вец ознова могли присц. Тераз то олєгчане, понеже єст можлївосц достац контракт на 12 мешаци, а потим и можлївосц же би ше го предлужело.
НАШО ЛЮДЗЕ ПОЗНАТИ ЯК ДОБРИ РОБОТНЇКИ
До Руского Керестура пред даскелїма мешацами пришли представителє Аґенциї „Ґлобал” зоз Прешова, хтора поштреднїк у анґажованю роботнїкох за рижни компаниї. Тота аґенция у Керестуре запровадзела контакти котри помагаю людзом кончиц за одход до Ческей и Словацкей. Як гваря, вше вецей людзох ше интересує, а окрем Керестурцох, явяю ше им и людзе зоз Коцура, Кули и Дюрдьова.
– Тераз ше окреме глєда роботнїкох за фабрики у Ческей, дзе векши плаци як у Словацкей. Мож достац роботу у рижних конарох индустриї, а окрем авто-индустриї и електро-индустриї, тераз актуални и роботи у фабрикох за продукцию предметох з пластики. Шицко ше кончи леґално, прейґ амбасади Ческей. Достава ше роботну визу на 12 мешаци. У року од трох дньох як сцигню ше их приявює, и покончи ше им здравствене осиґуранє. Початна цена роботней годзини коло 90 чески круни (коло 3,3 евра) бруто, а кед роботнїк добре роби постої плацу ше звекшує – гваря контакт особи спомнутей аґенциї „Ґлобал” котри жадали буц анонимни.
Як наявели, од Нового року ше ознова будзе глєдац роботнїкох за фабрики „Шкода” и „Фолксваґен” у Братислави.
Особа котра жада пойсц робиц муши мац закончену найменєй тророчну школу. Нє вимага ше роботне искуство, а добре же кед шицко леґалне, занятому ше уписує и роботни стаж. Кед ма обезпечену роботу, особа муши позберац документацию – диплому о штреднєй фаховей приготовки, два фотоґрафиї, копию пасоша, потвердзенє зоз МУП-у же особа нє осудзована, звит зоз лїкарского препатрунку, подписани контракт о роботи и о змесценю. Кед ше позбера потребну документацию, мож заказац термин у амбасади.
ИНДУСТРИЯ ДЗВИГА ЧЕСКУ И СЛОВАЦКУ ЕКОНОМИЮ
Ческа єдна зоз державох у Европи зоз нїзшим процентом нєзанятосци, хтори остатнїх рокох ище и опадує. Податки за тот рок ище вше нє обявени, алє треба надпомнуц же зоз 7,7 одсто нєзанятих 2013. року, тот процент по 2016. рок спаднул на 5,5 одсто (податки превжати зоз сайту „Евростат”) и ище вше опадує. Индустрийна продукция у октобру 2017. року за 10,5 одсто векша у одношеню на октобер 2016. року, а окреме значне звекшанє продукциї електричней енерґиї, ґазу, превозкох, прикочох, полуприкочох, и часцох за електрични продукти.
По економских условийох Словацка за Ческу, алє заш лєм напредує у обласци обезпечованя роботи, та зоз 14,2 одсто, яки бул 2013. року, процент нєзанятих спаднул на 9,7 одсто. Податки Словацкей канцелариї за статистику указую же и у тей держави зазначене звекшанє индустрийней продукциї, насампредз продукциї металу и його фабричних продуктох, електронїки и оптичних продуктох.
КЕЛЬО РОБИШ, ТЕЛЬО ЗАРОБИШ
У Словацкей, а окреме у Братислави тераз єст вельо Руснацох. Окреме младих, а мож обачиц же то углавним хлопи, леґинє. Борис Орос зоз Руского Керестура до Братислави пошол за оцом и мацеру, а тераз роби як кухар у ресторану.
– Оцец уж даскельо роки роби у Словацкей, мац два роки, та и я надумал пойсц. Роботу сом достал прейґ оца, понеже и вон роби у тим ресторану. Просекова плаца ту дзе робим коло 800 евра, цо єдна з лєпших плацох. Плаца завиши од позициї, а вшелїяк, кед маш висше образованє и плаца векша. Тоти 800 евра достаточни за живот у Словацкей. У тей хвильки сом загранїчни Словак, а державянство можем достац аж после трох рокох пребуваня на териториї Словацкей и нєпреривно ми муши буц плацене здравствене осиґуранє. Мнє ту одвитує бивац, цалком сом ше прилагодзел и плануєм ту остац – гвари Борис Орос.
Як дознаваме од роботнїкох и представительох аґенцийох, за минималну роботу плаца виноши коло 500 до 600 евра, а понука ше и робота од 10 до 12 годзини, та у зависносци од файти роботи може буц и до 1 200 евра. Роботу мож найсц самостойно, а пре вше вецей заинтересованих зявює ше и вше векше число аґенцийох хтори поштредую у процесу глєданя роботи у одходу. Потераз було и позитивни и неґативни искуства, алє ше вшелїяк препоручує осторожносц и анґажованє преверених аґенцийох.
Себастиян Няради, тиж зоз Руского Керестура, однєдавна роби у Словацкей у авто-индустриї „Пежо”, дзе вожи гайзибанчок. Як гвари, роботу у Сербиї анї нє глєдал, алє ше такой по факултету опредзелєл за роботу у иножемстве.
– Думал сом же ту дакус нормалнєйша робота, держава, плаца, алє ми випатра исте як и у Сербиї. Нє верели бисце як ту прагаю людзох, кажде ма „таймер” и шицко идзе на час. Од каждого роботнїка вимагаю 110 одсто. Мнє кончела аґенция и нє верце шицкому цо вам поведза. Плаци завиша од того кельо ше роби и мож кельо-тельо шорово жиц. Ище вше нє знам кельо ту будзем, даяк би ше „доцагнуц” до Нємецкей, а вец увидзим же цо далєй – роздумує Себастиян.
У конзулатох гваря же ище вше чекаю податки о тим кельо гражданє потераз придали вимоги за доставанє роботней визи.
НЄУРЯДОВО ПОДАТКИ
Урядово податки о емиґрацийох зоз Сербиї нє исную, та ше тераз розполага лєм зоз податками державох котри прияли наших державянох и податками зоз попису жительства.
По анализи податкох о природним приросту у периодзе од 2002. по 2011. рок заключене же Сербия рочнє „траци” коло 15 000 жительох.
Словацка и Ческа глєдаю роботну моц