Скоро у цалим рускокерестурским хотаре, алє и у других часцох Войводини и Сербиї, паприґу того лєта нападла єдна з найчежших хоротох – бактерийски пламенєц. Єй зявеню допринєсли дижджи, нїзки температури, длуги ранши роси, молга. Ширела ше барз швидко, а так ше и ратовало паприґу и тераз ше окрипює. Фаховци препоручую дальшу осторожносц и оценюю же урожай паприґи будзе зменшани.
Коло мешац керестурски паприґаре на своїх польох ратовали паприґу од бактерийского пламенцу, „тей поґаней хороти”, як гвари член Управного одбору Здруженя паприґарох и фаховец у подприємстве „Аґрохома” задлужени за защитни средства, Славко Малацко. Найпроблематичнєйше було од другей половки юния по половку юлия, у окреме дижджовним периодзе, з нїзкима температурами, велькима и длугима раншима росами, аж и до 10-11 годзин дополадня, ноцнима и раншима молгами. Вец през дзень приходзели горучави и випарйованя цо, як гваря, идеални условия за бактериозу. Окреме страдали паприґи на нїзших теренох, и там дзе посадзена слабша пресада.
БАКТЕРИЮ ШЕ ПРЕНОШИ НА ЦИПЕЛОХ, ШМАТОХ, ПЛУЩКОХ
Паприґаре о хороти нє барз дзечни явно бешедовац, но заш лєм, свойо искуства за нашо новини винєсол єден керестурски паприґар котри сцел остац анонимни:
– Було бешеди же тота бактерия пришла зоз жита, кед ше го почало кошиц, алє нє ма вязи з косидбу, бо нам паприґа захорела коло два тижнї пред косидбу, после велького дижджу, кед спадло и 100 литри. Польо на найнїзшим терену, на Вепровацким, дзе маме гектар паприґи. Лїсце перше було цме желєне, вец кафове, а потим пожовкло и опадало, а на верху остало лєм таке як ружичка. Почало местами, а вец ше за три-штири днї преширело на цалу поверхносц. Правда, и ми нє одреаґовали на час, познєйше зме дознали же зме и сами допринєсли єй преширйованю по полю, бо зме парали и плєли, з чим зме бактерию рознєсли по цалей поверхносци. Гваря же ше ю преноши и на ципелох, панталонох, на тракторских ґумох, на плущку… По совиту Малацка, нєпреривно зме пирскали з бакром и ширенє бактериї застановене, тераз уж видно же рошню нови лїсца, здрави, желєни, алє треба часу за оздравйованє. Наздавам ше же на єшень будземе мац цо оберац – гварел наш собешеднїк.
– За 28 роки моєй кариєри, таки моцни напад бактерийского пламенцу у керестурским хотаре нє бул. Попри нашого искуства же як ю ратовац, консултовали зме ше и з другима фаховцами, з хемийнима хижами у цалей Сербиї и указало ше же тота хорота залапела скоро цалу Войводину, централну и южну Сербию. Аж мож повесц же у Керестуре то и досц добре прешло, бо на югу Сербиї паприґа, окреме индустрийна, хтора ище баржей охорела – претанїрана и место нєй пошата вчасна соя – гвари Славко Малацко, а ми нєурядово дознали же пре хороту у Керестуре єдно польо под паприґу претанїране, єдно занягане.
– Борели зме ше, насампредз, з бакарнима препаратами и з другима хтори тиж дїлую на бактериозу. Пошасц залапела цали керестурски хотар, можебуц дакус менєй на Косцелїску дзе висши терен, алє вшадзи було охорени поверхносци – цали, лєбо часци поля. Дзекуюци охрани то стануло, змирює ше, паприґа виздравює, алє и надалєйтреба буц осторожни, бо наявени нови температурни розлики, та ше нє треба опущиц – совитує Малацко.
Од нього дознаваме же єст парцели дзе паприґа нє охорела, а окреме визначел єдну оглядну парцелу на Ярашу, дзе паприґа, гибридна, посадзена з контейнерох.
– Там анї єдна нє заражена. Нє пре файту паприґи, алє прето же рошлїна нє прецерпела шок. Нє таргана є як пресада и вец знова посадзена, алє є пресадзена з контейнерох и рошлїна у датим моменту була у барз добрей кондициї. Вироятно то єден зоз способох будуцей роботи, цо и векша и вельо драгша робота, алє ше и виплаци – нагадує Малацко и визначує же и того року будзе паприґи у Керестуре.
– Нє останєме без паприґи, лєм урожай сиґурно будзе менши як ше обчековало. Тераз ше лїсце обнавя, алє и далєй треба мерковац, совитовац ше, же би вона, на другим-трецим поверху принєсла добри плоди – гварел Славко Малацко.
ДОБРЕ НАШЕНЄ ЄДНА З НАЙЛЄПШИХ ЗАЩИТОХ
О тим проблему зме бешедовали и з мастером защити рошлїнох (мастеровал праве на защити паприґи) Радованом Беґовичом, у Керестуре тераз вироятно єдиним активним фаховцом за защиту рошлїнох, тиж членом Управного одбору Здруженя паприґарох, котри заняти як руководитель продукциї за польодїлство и овоцарство у „Юарбису”. Попри фаховей анализи як пришло до зявеня хороти, Беґович визначел и даскельо превентивни методи за будуцу роботу з паприґу.
– Тот рок бул специфични, бо у юнию-юлию були вельки температурни осцилациї, векша влага, роси, молги, дижджовни периоди зоз дакус каменцу, витри, цо, кед ше нє на час защици, зна направиц проблеми. Шицко то уплївовало же паприґа станула з ростом, дожила одредзени стрес, после чого пришла бактериоза и зробела свойо. Медзитим, паприґа зоз сертификованого, купеного нашеня, дезинфикованого, дзе пресада була добре пририхтана и пресадзена пред 15. майом, вельо лєпше поднєсла тоти температурни розлики. Знаме же бактериозни пламенєц, односно сама бактериоза, прежимує у остаткох жеми и на нашеню, та то и найчастейша причина, жридло зарази – прейґ нашеня. Ми хору рошлїну положиме до поля – потолковал Беґович и наглашує:
– Нашенє паприґи, то тото з чим будземе мац проблеми и о чим би требало роздумовац. Бо, єст ситуациї же на єдним полю маме паприґи розличних типох. Нє тип є „капиї”, же випатра як „слоново ухо”, алє ше на истей паприґи находза рижни файти, по форми, димензиї, хтора вимутирала, покрижала ше з другима, з гибридами… Защиту паприґи од пламенцу ше муши робиц превентивно, дзе и хаснованє здравого, добре дезинфикованого нашеня. Уж сам пластенїк єдна файта защиценого простору, алє и ту треба, превентивно, раз-два раз попирскац пресаду з даякима бакарнима препаратами пред одкриваньом пластенїку. По пресадзованю паприґи на польо треба ю охранїц перши 10-12 днї, провадзиц розвой, по квитнуце превентивно хасновац дзепоєдни аґр
есивнєйши бакарни препарати. Бактериоза ше находзи у тканї рошлїни и чека даяки стрес, опадованє одпорносци, як цо то 2-3 днї високи, лєбо нїзки температури. Кед станє рост паприґи, бактериоза ше активує и знука виєда ткань, прави шпляхи, барз є аґресивна и барз швидко ше ю преноши. У таким чаше вельки роси и людзе правя гришку же теди пару паприґу, ручно, чи з трактором и так ше, по росней паприґи розноши бактериозу, бо ше ю преноши з дотиком. Тиж и з витром, лядом, а два раз зме мали дробни ляд у дзепоєдних часцох хотара, у тей першей бурї, кед спадло коло 100 литри дижджу, паприґа була прекармена з азотом. Мала широке, масне, мегке лїсце и бактериоза лєм чекала. Я совитовал препарат „Чамп”, на бази бакар-гидроксиду, хтори барз добре превентивно ришує бактериозу, зопера єй дальши розвой. Важне же би ше з охорених нє ширела на здрави и нови лїсца. Зараза тирвала коло мешац, думам же тот период закончени и заражене лїсце поопадовало. Бактериоза преходзи, алє треба померковац пре можлїви жимни периоди – гвари Беґович, а спозорел и на ище єдну превентивну миру, хторей ше Керестурци углавним притримую, на плодоряд:
– Гибридни паприґи, та и тоти зоз хторима робя Керестурци, файти „капиї”, маю у себе дозу одпорносци спрам бактериози, медзитим, на таких вельких поверхносцох под паприґу як у валалє, дзе ше ю длуго хова як монокултуру, треба мерковац и на плодоряд. У векшини случайох ше о 2-3 роки меня парцелу бо, верели лєбо нє, лєм єден рок павзи значи вельо же би ше жем одпочинула од паприґи и у нєй зманшало тот инокулум у жеми. Можу буц три роки монокултури, алє уж штварти рок проблем – гварел Радован Беґович, а и вон, як и Малацко, визначел же хорота будзе уплївовац на урожай, алє паприґи будзе, нагадує и доброго квалитету.
– Понеже звекшани поверхносци под паприґу и були добри условия при оплодзованю, дзе ше перши два поверхи оплодзели як треба и нєт самооплодзованя, будземе мац и вельку учасц першей класи паприґи – оценєл Беґович.
После тогорочного вдереня тей хороти, предпоставка же ше убудуце будзе баржей слухац совити фаховцох, од нашеня, та по оберанє.
– Я уж нова ґенерация защитарох, пришол сом на модернєйшу технолоґию роботи, на фолию, а людзом требало 10 роки же би прилапели тоту систему. Так вироятно будзе и з тим. Треба слухац фахових людзох, котри ше з тим занїмаю професийно. Пре звекшанє обсягу и квалитету продукциї, шицки шаца ше нєшка иншак и вецей охранює, алє циль оптимизовац защиту. Ґу тому, нє треба пирскац напамят и з чим ше сцигнє, з койякима средствами хтори подозривого походзеня.
– Мушим визначиц же, кед слово о паприґи, у Керестуре маме єден вельки потенциял, бо ю ту людзе длуго ховаю. Маю вельке искуство, можу „пречитац рошлїну” на полю. Я гварим же найлєпши паприґаре тоти котри знаю кеди ю треба заляц. Бо, вец на нєй видза и кажду пременку, а кед ю обача, то уж робота за нас фаховцох – наглашел Радован Беґович.
РОШЛЇНУ ОСЛАБЕЛ И ДРОЦИКАРZ
Як гварел Беґович, на слабосц паприґи того року уплївовал и инсект дроцикар, котри ше карми з кореньом. Ларва жиє у жеми, а люби тварди жеми, депресиї и є жили паприґи. Тоти ослабени паприґи и перши настрадали. На висших теренох паприґа вельо лєпше поднєсла тот стресни период и мож обчековац добру родносц.