По єдней леґенди шах видумал єден надзвичайно мудри чловек, Сис Бен Даир, зоз прадавней Индиї. Видумал го лєм прето же би людзох научел змиреносци и роздумованю. Пошлїдки були вше мудрейши одлуки у каждодньовим живоце, и мирни ришованя зраженьох… Начала змиреносци и складносци, як и наисце здравого роздумованя, Рафо Венчельовски применює през цали живот, од кратких панталонкох, през школу и одрастанє, та по роботни роки, фамелийного збогацованя и у конєчним у живоце скоро звичайного пензионера.
– Народзени сом од мацери Ани (Колошняйовей по народзеню) и оца Якима Лукача, Венчельовския, на керестурским Буджаку, нєшка Партизанскей улїци. У нашей фамелиї после мнє народзени и брат Дюра. Судьба и одрастанє нам вше було вязане за тот край валала, за Барище, за огромне дружтво пайташох, лабданє на мали и вельки ґоли, за дружтвованє котре терашнї ґенерациї анї у сну нє можу розумиц – враца ше Венчельовски и приповеда о часох пред вецей як шейдзешат роками.
Пришло и мнє, такой и одразу на розум же Рафо и його школски товарише, ґенерация 1951. року, дали и себе и валалу и родичом, та и шицким познатим наисце вельо. Ту припадали и наш поет Михал Илько Рамач, Ґено и Павле учительово Медєшово, Феброна Афичова, а зоз подаєдним роком вецей лєбо менєй, и Владо Матї, Колошняї, Янко Голик, браца Яново, Симуновичово зоз Буджаку… Душу нє гришиц, могло би их так начишльовац до стоєдней, як патраци до школских дньовнїкох. Були то ґенерациї котри творели цошка нове у валалє, вредно учели и зохабяли тирваци шлїд.
– На самим Буджаку, озда у каждим обисце, вельо було лєм дзеци. На щесце и радосц нашим родичом. Тераз то уж и сами знаме – предлужує и потвердзує Рафо Лукачов. Лєм нам у сушедстве були Мишково, Планчаково, Кирдово, Лацканьово, Оросово… Бавиц ше було зоз ким сцеш, гоч кеди и гоч кельо сцеш.
После основней школи нас живот розшевал як и шицких других. Я ше пре прави и давни интересованя з добру дзеку уписал до Школи школярох у привреди, на напрям електроинсталатер. Тото сом з успихом и закончел и скоро такой и достал роботу у Зомборе, у „Раде Кончару”. Потим сом уж як майстор прешол до будовалїща ладьох у Бездану. Роботу сом и знал и любел.
ЗOЗ РОБОТУ ВШЕ БЛЇЖЕЙ ҐУ ДОМУ
– Вец пришла и женїдба зоз Натку Иванову, Гардийову, а вец нам ше народзела и перша од двох дзивчатох, Соня. Якош ми и самому було ясне же вецей нєт теренскей роботи як по теди и лєм о тидзень сом почал робиц у кулскей „Шветлосци”. Уж добре потковани зоз наученим и „купеним” знаньом од старших майстрох, одлучел сом же приходзим робиц до валалу, до новей Хладзальнї. Там сом одробел полни єденац роки и, кед ше почала чувствовац нєсиґурносц у каждим поглядзе, а мал сом на розуме уж и санкциї, ембарґа и войни наоколо, одлучел сом прейсц на мирнєйши „терен”. Було то приватне подприємство „Виклер Ковач” ту, у Керестуре.
– Якош швидко прешли и двацец штири роки у тим подприємству, а вец – ришенє о пензионованю. Тераз уж и ту мам роки „стажу” – приповеда Рафо.
У рокох одрастаня, од вчасней младосци наш собешеднїк, так як и векшина му познатих, оганял за лабду, на пажици, Барищу, у Старей школи, на турнирох, на обовязних нєдзельових стретнуцох. Назберало ше и ту роки правого уживаня и спортского змаганя зоз найблїзшима, алє и з екипами зоз анї нє такого блїзкого околїска, окреме на турнирох.
– Безчислени то роки на трозґи и на асфалту, на трави… То роки здравого спортского живота и роки преполни зоз енерґию и дзеку твориц ище красше – приповеда Рафо.
Тоти даскельо екипи у малим фодбалу зоз Старей школи, охабели тирваци шлїд у памяткох котри Керестур и його колективне паметанє ма збудовани. Мала вироятносц же их дахто надбави у витирвалосци и у рокох кед други нє мали моци анї швидко крачац. Озда их и шицки ґенерациї медзи двома виками запаметаю лєм по добрим и ище лєпшим.
– Остало лєм у смутку – нашмеял ше Рафо – же нам найчежше було надбавиц „Шорових хлапцох”. То наисце рана котра тирва, а роками.
О ШАХУ И ЗОЗ ШАХОМ ОД ВЧАСНИХ РОКОХ
– Перши спознаня о шаху сом „позберал” дзешка кед ми було дзешец, єденац роки. Озда сом ше добре обрал од того шаховского вирусу, та то тирва и нєшка, вше вецей, и нє престава. Шах за собу ма милениюми, а тирва… Спокуса є якей нєт. Шах бавели вельки войсковождове, филозофи, науковци… и обични людзе. Шах вше ма прихильнїкох и гарсточку уживаня дава шицким. Як дацо ришиц на шейдзешат и штирох польох, як надмудриц процивнїка, буц сцерпени, одмерац кажди на око и нєважни поцаг, як закончиц партию у котрей циль вше лєм єден – побида – гвари вон.
Валал теди наисце мал надосц добрих бавячох зоз добрима идеями и живцами. Здогадує ше Рафо же то були Штайнфелд, Мане, Славо Штранґар, Ромко Олеяр, Кароль Катрина, Учо Малацко… Приходзел до валалу и наш найпризнатши и найлєпше ранґовани шахист Лазор. Учели ше єдни од других, учели отвераня, охрани, скрити рухи, жертвованя пре познєйши добри резултат. Учели ше, а и шах им то щедро и нєсебично врацал.
– Велїх бавячох котрих сом познал и бавел з нїма хто зна кельо партиї, нажаль, вецей нєт. Роки и природа стварох робя свойо. Озда и праве прето уж оддавна за хвильку найдзем процивнїка на дружтвенох мрежох и почина нове надбавйованє, мудрованє, лукавосци и схопносци – збуртал Рафо нови цек думкох.
– Часом найдзем бавяча, а скоро же найчастейше анї сам нє знам чи процивнїк зоз Финскей, Австриї, Австралиї лєбо Арґентини, думам, а нє сиґурни сом. Та заш лєм, мал сом найвецей процивнїкох зоз Европи, алє добре тото же шах нє позна гранїци, а нови цеки информацийох и нови технолоґиї оможлївели нєогранїчени можлївосци. Кед маш дзеку и дакус часу – бав! – гвари на концу Рафо Венчельовски.
НАЙБЛЇЗШИ
Супруга Натка тиж пензионерка, до пензиї пошла зоз Друкарнї „Руске слово” и то зоз полним роботним стажом, кед ше ту рахує и пар роки на Бироу. Маю и два дзивки, Соню и Ясмину, и унуки – Емина и Филип од Сонї, а Невена, Милица и Никола од Ясмини.
