Нєт Ораховчаня хтори нє позна учительку Леону Малацко. По походзеню є зоз Старого Вербасу, до Зомбора ходзела до учительскей школи, одала ше за Томислава Малацку зоз Орахова и там жиє и нєшка.
– Гваря же кед дацо барз, алє барз сцеш, та тото и достанєш – почала приповедку о себе пензионована учителька Леона Малацко з Нового Орахова. Народзена є у старим Вербаше у Надьлукачовей фамелиї, ходзела до Основней школи „Светозар Милетич”, учели ю руски учителє Аранка Ферко и Иван Бесерминї по 4. класу. Були то часи кед у краю дзе бивала було вельо нашо дзеци, та и оддзелєня могло формовац по руски. Випатрало яґод кед би на швеце шицки були Руснаци.
Од дзецинства сцела буц учителька, та то и була. После основней школи пошла до Зомбра до учительскей школи, дзе нашла пайташки за цали живот. Зоз Геленку (Пап, Гаргаї) Медєшову бивала 5 роки „приватно”, остали вирни пайташки по дзень-нєшка, а и роботу глєдали вєдно кед закончели школу.
– Кед зме постали учительки могли зме робиц дзе нас поволали. Геленка и я достали телеграму же маме роботу у Велькей Кладуши. Лєм ше случело же зме нє нараз достали тоти телеграми, алє кед би то було же маме пойсц вєдно, пошли бизме и хто зна дзе бизме нєшка були – гвари вона.
До Зомбора теди ходзели велї нашо школяре, Леона памета Иринку (Лендєрову) Пап, Сенку (Пекарову) Надь, Владимира Лазора, Марчу (Семанову) Малацкову, Силвестера Макая… Шицки ше вони вишколовали за учительох и робели у наших валалох.
УЧИТЕЛЄ КОВАЧ И КОЧИШ ПРИХОДЗЕЛИ УЧИЦ ПО РУСКИ
Настава у учительскей школи була по сербски, алє учителє Михайло Ковач и Микола Кочиш ходзели раз до тижня до Зомбора нашим школяром пополаднями, после настави, преподавац по руски. Шицки з дзеку ходзели на тоту наставу. Бул то, як визначела учителька Леона, найкрасши и найбезбрижнєйши час живота хтори ше вше памета.
Понеже до Велькей Кладуши нє пошла робиц, 1967. року ше єй трафела робота у Новим Орахове, новим валалє наших Руснацох. З валалу теди пошла учителька Леона Надь. Пред ню у валалє робел Микола Сеґеди, Витомир Бодянєц, панїматка Мелания Планчак, Милица и Янко Рац, алє шицки пошли за своїм животом и нашли роботу у других валалох.
– У комбинованим оддзелєню зоз рускима школярами од 1-4. класу сом робела 13 роки. Од 1967, та по 1980. рок було 26 школярох и можем повесц же нє було лєгко робиц зоз штирома ґенерациями, а и таким числом дзецох. З роками ше число дзецох зменшовало, та после 13 рокох було шейсцох школярох у тим оддзелєню – приповеда учителька Леона.
На початку 80-рокох ХХ вику жителє з Нового Орахова, та и Руснаци, почали одходзиц жиц до Нового Саду, Бачкей Тополї, Суботици, бо там було роботи. Прето ше и число руских школярох зменшовало, та после 13 рокох роботи у Орахове учителька Леона премесцена на роботу до Бачкей Тополї, робиц у настави по сербски. У Новим Орахове престала настава по руски. После велїх рокох, кед учителька Нада (Чакан) Колошняї пришла робиц на замену до ОШ „Чаки Лайош”, почина пестованє руского язика. До пензиї учителька Леона Малацкова пошла 2002. року, после 35 рокох роботи у школи.
– Нє можeм повесц же було лєгко робиц у школи, бо вше то школяре мали иншаке воспитанє хторе принєсли з дому, алє ше добре знало хто школяр, а хто учитель. Родичи иншак почитовали учительох, а и ґу дзецом мали иншаке одношенє. Учительска школа була иншака, мали зме вецей пракси у школи, госпитованя було вельо, та зме пошли порихтани на роботу. Були вельо лєпши часи за роботу – гварела Малацкова.
СУПРУГА, МАЦ ТРОХ СИНОХ
Учителька Леона 55 роки у малженстве зоз Томиславом Малацком, хторому перше оцец, а вец и вон, у Орахове мали карчму. Було то место дзе ше сходзели нашо людзе и дзе ше приповедало о Керестуре зоз хторого ришели пойсц. Малацкова карчма була руски бренд вельо роки.
Леона зоз Томиславом виховала трох синох, Томислава, Радослава и Мирослава. Нєшка двоме жию у Суботици, а єден у Ветернику. Од унукох им єдна жиє у Нємецкей, а унук у Австриї. Порозходзели ше дзеци и унуки, та Малацково пензионерски днї препровадзую сами у своїм доме.
– Як цо за животом пошли ми, так поробели и нашо дзеци. Обиходза нас часто, бо су нєдалєко. Я робим шицко цо ми дава задовольство и цо креативне. Робим декупаж, мам красну заградку, до рока пречитам по 15 кнїжки шветових класикох – гварела нам на концу учителька Леона.
У ЕДВАРДА КАРДЕЛЯ СКОРО ШИЦКИ РУСНАЦИ
Дакеди у Улїчки 13. мая у Новим Орахове жили лєм Руснаци. Там себе нашо людзе вибудовали хижи после преселєня з Руского Керестура. Нєшка то вецей нє так, людзе помарли, або ше виселєли. У новей часци того валала, у Улїци Едварда Карделя єст найвецей Руснацох. То, могло би повесц, друга ґенерация Ораховчаньох. Треца ше розошала по швеце. У тей улїци жию Малацково, Маґочово, два фамелиї Барнових, Бесерминьово, Гайдуково, Еделинсково и други.