Перша асоцияция на фотоґрафию у Коцуре то Вадасково. Юлиян Вадаски, валалски фотоґраф, зоз своїм фото-апаратом зазначел найважнєйши памятки валалчанох и скоро же анї нєт такого хто у власним албуму нє ма фотоґрафию хтору вон справел. Помали, фамелийну традицию превжал його син Владимир, хтори на искуство хторе позберал од оца, пробує надбудовац цошка нове, сучасне, а його особне.
Свойому синови першираз до рук Юлиян дал фото-апарат ище як основношколцови, кед з класу и учительку ишол на екскурзию. Владо бул главни медзи пайташами, бо теди нє було фото-апарати, а вон єдини мал таке дацо.
– Було то и другим интересантне, а кед зме понаправяли слики, вец сом ше наисце цешел. Алє, нїґда сом нє думал же ше зоз фотоґрафию будзем занїмац на таким уровню як цо зме, поведзме, нєшка посцигли. Вше то бул лєм гоби – бешедує Владо.
У єдней хвильки док Юлиян робел як комерциялни фотоґраф, вше частейше на даєдней подїї мож було видзиц тим – фотоґрафа и камермана вєдно, понеже ше вше частейше глєдало комплетну услугу. Теди, памета Юлиян, синови понукнул же би робели вєдно.
– Сотрудзовал сом зоз камерманами, медзитим, у єдней хвильки сом преламал и надумал купиц камеру. Кед сом ше му опитал же чи будзе знїмац, зрадовал ше. Попачела ше му идея, и видзел сом же наисце бул заинтересовани за таку роботу. Уж на 16-17 роки ношел камеру.
Нє раз сом мерковал на ньго же чи вон знєє шицко цо треба, та аж и я сам забул же мам висликовац даяки момент. А вон, заш, добре поробел. Рок и пол-два, було так, а вец постал самостойни – памета Юлин, хтори тиж на подобни способ вошол до швета фотоґрафиї.
НАЙЛЄПШЕ БАВИСКО
Юлин, одрастаюци на салашу, нє раз покрадзме вжал братов фото-апарат, та го опатрал, а вец и випробовал. Фасциновало як з такей малей шкатулки можу настац слики. „Нє рушай, то нє за це, погубиш ми го” – гуторел би брат кед го вше частейше лапел „у чкоди”. Кед нє могол з апаратом, Юлиян ше найволєл бавиц зоз стару шкатулку бачикового фото-апарата.
– Мойого дїда брат бул фотоґраф. Сликовал ище и зоз стародавну технїку, неґативи правел на склу. Я гнєтка тоти неґативи преправял и правел з нїх фотоґрафиї. Паметам же их було вецей як тисяч. Як дзецко, я ше зоз шкатулку од його фотоапарата часто бавел, обєктив уж нє мал, алє лєм шкатулку и кольчата. Знам же ми то було найлєпше бависко – два плещки, а на єдним бул червени круг, дзе число знїмкох виписовал. Нажаль, то ше там и затрацело – здогадує ше Юлиян и предлужує приповедку о фото-секциї у основней школи.
– И вец у трецей, штвартей класи сом зоз братом пошол до лабораториї правиц слики. Мнє ше там барз пачело, окреме як ше на билим паперу зявює слика. Пошвидко сом почал сликовац шицко доокола, древо, беґель, заход слунка… таке ме прицаговало. Бул сом член фото-секциї, а єден час сом ю и водзел – памета Юлиян.
И под час штреднєй школи бул член фото-секциї. У тим периодзе го интересовали акцийни фотоґрафиї з хторима достал велї награди. А потим, осемдзешатих рокох, преходзело ше на колор фотоґрафиї, и теди Юлиян застал и фотоґрафию зохабел з боку. Войско, и иншаки интересованя го од гобия оддалєли, як и факт же колор фотоґрафиї вецей нє могол особнє вирабяц.
КОЛОР И ДИҐИТАЛНА РЕВОЛУЦИЯ
Пошвидко, зоз зявйованьом колор фотоґрафиї, фото-технїка ше нагло унапредзовала. Чарно-били фотоґрафиї вецей нє були интересантни, а апаратури за вирабянє фотоґрафийох у фарби було у Новим Садзе, Беоґрадзе, Заґребе… Часи були таки же ше кажди динар до обисца здал, и Юлиян после длугшей паузи ознова почал фотоґрафовац, лєм вецей нє за свою душу, алє комерциялно.
– Кед ше народзели Владо и Мая, висликовал сом нє раз. Филм ше вирабяло так же ше посилало по пошти. Цешел сом ше у дзецох, та сом указовал фотоґрафиї, а людзе ше ми питали же хто ми так крашнє висликовал. Кед сом гварел же то мойо фотоґрафиї, замодлєли ме чи бим и до нїх нє пошол висликовац. Пошол сом.
Першу свадзбу сом висликовал у Колєсара, думам же то було 1992. року. Теди сом слики правел у Вербаше, у Демковича. То була перша свадзба дзе сом такой слики вирабял и предавал – памета наш собешеднїк.
Як цо бул прешвечени же го нє залапи колор фотоґрафия, так Юлиян верел же нїґда нє прейдзе на диґитални фото-апарати. Нєшка гвари же з нїма вельо лєгчейше сликовац.
– Скорей сом мушел добре мерковац же чи добре сликуєм, вецей раз сом видзел же дахто клїпнул, та сом повторел фотоґрафию, медзитим, то ше знїмки барз шпоровало. Е, кед вишол диґитални, одлично було з нїм робиц. Видзим слику, можем висликовац кельо раз сцем и цо сцем, та аж вец виберац – бешедує Вадаски.
ЗМЕНА ҐЕНЕРАЦИЙОХ
После єдного часу як робели вєдно, Юлин вше вецей роботи здавал на сина. А Владимир, знаюци же як його оцец дакеди робел на свадзбох и вешельох, ше склада же як приходза нови ґенерациї, вше частейше ше зявюю и нови потреби.
– Нєшка людзе любя спонтаносц, кед видно же су природни, и то окреме обачиц. Дакеди було же – ниа, станьце ту най вас висликуєм, а тераз ше з маси фотоґрафийох на концу вибераю тоти найлєпши, найудатнєйши. За добру фотоґрафию нєшка треба мац добру опрему и дакус вецей искуства, и то тото по чим видно же нє сликовал гоч хто, дахто хто ма фото-апарат, лєбо мобилни телефон – гвари Владимир.
Понеже роботи єст надосц, а тераз фотоґраф зоз собу на терен нє ноши лєм фото-апарат, алє и другу опрему, Владимир нє старчи сам, та до роботи уключел и супругу, а помали упутює и братняка. Задовольни зоз имиджом хтори вибудовал, Владимир видзи добру перспективу у будучносци.
– Ми завжали якиш свой стил, озда людзе препознаваю же зме по дачим автентични. Барз меркуєме на саму роботу, усовершуєме ше у нєй, алє нам и приступ ґу людзом важни. Тот хто ше озве, треба ґу ньому присц, дакус побешедовац зоз нїм, бо потреби клиєнтох нє вше исти. Уж нам нє треба вельо часу же бизме похопели цо ше од нас глєда, а кед будземе добре робиц, доброму зме ше годни и наздавац – прешвечени млади фотоґраф.
ПРАЗНИ АЛБУМИ
Обидвоме фотоґрафове ше складаю же ше нєшка вельо вецей зазначує з фото-апаратом, мобилним телефоном, алє ше вше менєй фотоґрафиї преноши на папер. У тей приповедки найцикавши старши людзе.
– Волали ме старши же бим их висликовал зоз дзецми и унучатми. Я нє барз мал часу, та сом гварел же най их дзеци висликую, бо сом завжати. Медзитим, чловек ме прешвечує, мани ти тих моїх, вони сликую, а я слики нїґда нє мам, вони вше гваря же єст у компютеру слики”… Ма чловек право – предлужує Юлин, нєшка ше нє прави слики. Но, компютер ше зна и погубиц, та слики скапу, а у албуме оставаю за цали живот.