У рамикох Одбору за службене хаснованє язика и писма Националного совиту Руснацох функционує Пододбор за демоґрафию. Медзитим, статус другого запланованого Пододбору, за управу и предписаня, по нєшка нє ясни.
Национални совит Руснацох у своїм актуалним зволаню и формату ма осем, односно дзевец фахово цела – штири одбори, три роботни цела и єден, односно два пододбори. За обласци хтори у директней компетенциї Националного совиту як ношителя културней автономиї рускей националней меншини – културу, образованє, информованє и службене хаснованє язика и писма, формовани ресорни одбори. Обласци хтори нє у директней компетенциї, алє су припознати як значни за заєднїцу а то наука, млади и спорт, формовани роботни цела. Далєй, у рамикох Одбору за службене хаснованє язика и писма Националного совиту Руснацох функционує Пододбор за демоґрафию хтори з вецей инициятивами присутни у рускей явносци. Медзитим, статус другого запланованого Пододбору, за управу и предписаня, по нєшка нє ясни.
ИНИЦИЯТИВА
Инициятива же би Национални совит формовал окремне цело за управу и предписаня порушана такой по конституованю Совиту после виберанкох 2014. року. Як потолковане, цело задлужене за управу и предписаня мало би буц анґажоване коло вименкох Уставу, Закона о националних совитох, Закона о защити правох и шлєбодох националних меншинох, Закона о церквох и вирских заєднїцох, коло участвованя у виробку и имплементациї актох вязаних за Поглавє 23 у прегваркох зоз ЕУ, у напряме злєпшаня статусу меншинских заєднїцох. Конкретно, то би могло водзиц ґу обеспечованю ефективного участвованя припаднїкох рускей меншини у явним живоце, односно зрозмирного числа занятих Руснацох у явних установох, управи и подприємствох, потим злєпшаню статуса Грекокатолїцкей церкви. Цело би ґу тому провадзело и реаґовало у случайох евентуалней дискриминациї, а було би велька помоц другим целом Националного совиту коло правних питаньох. З єдного боку, прейґ такого фахового и квалификованого цела руска заєднїца могла би буц ровноправни учашнїк инициятивох и процесох у домену правней реґулативи з корпусу меншинских и зродних правох цо потераз нє вше случай, а з другого боку, Совит и його други цела, як и руски институциї могли би ше лєгчейше и ефикаснєйше ориєнтовац у тей замервеней обласци.
СТАТУТ И СТАТУС
По першей вариянти Статута Националного совиту, хтори прилапени початком децембра 2014. року, тото цело, чийо формованє иницировал член Националного совиту Мирослав Кевежди, мало буц у формату Одбору. Медзитим, пошвидко на препорученє Министерства державней управи, цела хтори нє задлужени за компетенциї хтори директно наклада закон, преформатовани до роботних целох, та Совит 20. децембра 2014 року формовал Роботне цело за управу и предписаня, до хторого меновани член Националного совиту Мирослав Кевежди и Мирослав Цирба зоз Шиду, а менованє шлїдуюцих членох до полного, пейцчленового составу Роботного цела охабене за шлюдуюцу схадзку Совиту. Практично, то остатнї урядови шлїд о тим целу хтори нє под знаком питаня. Отже, Национални совит концом марца 2015. року на предкладанє Вивершного одбору принєсол одлуку о вименки Статута – висцеране Роботне цело за управу и предписаня, а формовани истоменовани Пододбор у рамикох Одбору за службене хаснованє язика и писма. По тей одлуки, Пододбор за управу и предписаня ма предсидателя и штирох членох, а шицки одлуки, заключеня и предкладаня пододборох верификує Одбор за службене хаснованє язика и писма. Попри скорей менованих членох, до того Пододбору Совит, на писмено дате предкладанє инициятора формованя того цела Мирослава Кевеждия, тераз єдногласно меновал и Йоакима Гардия з Керестура, Ивану Отич з Нового Саду и Тамару Рамач з Дюрдьова. Як обгрунтоване, орґанизацийна пременка окончена пре лєпше розподзельованє средствох у рамикох Одбору за службене хаснованє язика и писма, понеже попри спомнутого, вон ма и Пододбор за демоґрафию. Источашнє, шлюдуюци Роботни цела националного совиту – за науку, за спорт и за младих, остали у тим формату. У явним реаґованю на таке ришенє, Кевежди оспорел „правно упитну одлуку”, понеже є принєшена по старим Статуту, док нови ище бул на верификациї у компетентним министерстве (хтора тирвала аж по штредок 2016. року, кед на сайту Националного совиту конєчно обявени важаци Статут – И. С.). Попри формалней зауваги, же цело сноване з поволаньом на член 45 Статута котри дефинує дочасови и окремни цела, а нє на член 44 хтори дефинує Пододбори, у сновательним акту нєт поволаня на член 39 хтори одредзує способ зволованя конститутивней схадзки, анї менованого предсидателя хтори би ю мал зволац. Виходзи же то тераз задаток предсидателя кровного Одбору за службене хаснованє язика и писма, лєбо предсидателя Вивершного одбору. Як тераз стоя ствари, Пододбор формовани, алє є нє конституовани. З другима словами, и єст го и нєт, завиши хто як патри.
ПРОСТОР ЗА КОМПРОМИС
Предсидатель Националного совиту Руснацох Славко Рац гвари же єст велька потреба за таким целом, наздава ше же ше видзе зоз пат-позициї, алє дальши крочаї нє на Совиту.
– Национални совит нє може анґажовац правнїка, обезпечиц му роботу и плацу. Прето зме потримали формованє цела за управу и предписаня, дали зме довириє иницияторови, його фаховосци и одвичательносци. Под истима условиями формовани Пододбор за демоґрафию, на тото нє було зауваги и вон нєшка роби. Медзитим, у правних питаньох ми ше и далєй операме на помоц и совити з словацкого, мадярского лєбо горватского националного совиту и Координацию националних совитох. Нє видзим можлївосц же би Национални совит ришел проблем з конституованьом Пододбору за управу и предписаня док нє достанєме сиґнал же єст дзеки сполнїц тото цо инициятор превжал на себе. Медзитим, затераз з того нєт нїч. Думам же то найлєпши одвит на критики же хто у Совиту яки фахови и хто роби, а хто нє роби. – заключує предсидатель Националного совиту.
Пре нєрозчисцени правни статус того цела, отримана лєм єдна нєформална схадзка у новембру 2015. року, з хторей сообщене же млади правнїки котри предложени до цела за управу и предписаня даю иншаки предклад Одлуки о снованю, ознова у формату Роботного цела, а у складзе зоз важацим Статутом на основи члена 39, же би ше вишло зоз правно нєотримуюцей ситуациї хтора онєможлювює початок роботи цела. Медзитим, на тим остало. Як мож дознац зоз технїчней служби Националного совиту, наявени предклад по нєшка нє сцигол. Мирослав Кевежди гвари же ше нє чувствує одвичательни за блокаду у хторей ше находзи конституцийни процес, алє же Совит приноши правни конструкти барз упитного квалитету з хторих ше вец нє мож вимервиц.
– Задаток цела за управу и предписаня треба же би бул ношиц ше з зявенями котри грожа Руснацом звонка рускей заєднїци. Нє обчековал сом же цело за управу и предписаня перше треба же би виправяло елементарни документи у Совиту, и то post festum, и нє думал сом же ше перше будземе мушиц оначиц зоз Совитом же бизме дацо поробели. Зауваги хтори сом давал нїкого нє дотхли. Заключел сом же у амбиєнту такей правней и политичней култури нє мож робиц. Най ми пребача млади фаховци, особи хтори маю животопис, чежко достату приготовку, знанє и роботни резултати, котрих сом поволал же би ше уключели до роботи такого цела. Погришно сом преценєл же будзе здравей основи за роботу. Алє, нєт такей основи у руским Совиту. – коментарує Мирослав Кевежди ситуацию хтора, ниа, тирва уж два роки.
Очиглядне же нєобходни якишик компромис коло висшого интересу же би ше вишло з терашнєй пат-позициї за хтору сиґурне лєм же руска заєднїца од нєй нє ма хасну.