На стред Шандора у Коцуре, з рана, док ещи велї глїбоко у своїх снох, наставаю дїла Миколи Шанти, пчолара, палєнчара, рибара, новинара, дружтвеного дїяча, алє у першим шоре – писателя.
Микола ше може похвалїц зоз даскельома видатима кнїжками на руским язику, а праве на дзень нашей розгварки, ґу видавательови „одпутовало” ище єдно його найновше „чадо” – роман на сербским язику. Шанта на тим нє станул.
– Почал сом писац нови роман. У тей хвильки мойо дїло у своєй найкрасшей фази, и гоч вельо того ище вше у якимшик гаосу, верим же помали шицко придзе на свойо место – почина бешеду наш собешеднїк хторому основна тема романа – приятельство медзи людзми.
– Же бим таке дацо створел, мушел сом пренайсц же кадзи ше у шветовей литератури стрета тема приятельства. Преучуюци, видзи ше ми же чловек приходзи до даяких нових спознаньох у живоце, достава велї нови информациї о власних одношеньох зоз приятелями. Тоти приповедки зоз живота хтори препознавам коло себе, або у власним живоце, оплеменюєм зоз змистом и давам им нове шветло – бешедує Шанта о своїм новим роману.
КЕД БИМ НЄ ПИСАЛ, ЗДУРЕЛ БИМ
На питанє прецо єден писатель почина писац, и як ше постава писатель, Шанта гвари:
– Чловек з часу на час чувствує цошка цо го мучи, цо жада повесц, и ма чувство же кед то нє пове, нє вида зоз себе, вискочи зоз власней скори. Дахто у тей хвильки облає, дахто пойдзе джоґирац, дахто себе пойдзе попиц, а я кед почувствуєм тоти моцни емоциї або попреплєтани думки, я вец то жадам оформиц до текста. Занїмал сом ше зоз политику. Я и пчолар, и рибар, и новинар, и дружтвени роботнїк. Руснак сом и християн. Виховал сом двойо дзеци, вишколовал сом их, ниа, аж сом и дїдо. Любим ше дружиц з людзми, любим франтовац… То шицко виполнює мой живот. А кед бим ше нє занїмал з литературу, кед бим нє писал, я би пошалєл. Живот би ми бул празни, я би здурел, и думам же би ме то розтаргло – прешвечени наш писатель.
Так то кед Микола пише. А цо ше находзи споза тей обсесиї з литературу?
Микола трима же млади чловек хтори озбильни у писательскей роботи зна же швет нє почина од нього. Вон поглєда у своїм околїску себе блїзкого, свойого духовного оца, свойого тутора. Микола народзени у Вербаше, и одрастал з мацеру и оцом, и двома братами. Од дзецка по писателя, Миколу дзелєла длугока драга у хторей єдну з важнєйших улогох мал єден його сушед.
МОЙ СУШЕД ВРҐА
– Кед сом бул мали, ми жили у єдней такей класичней фамелиї. Мой оцец бул коминяр, а мац була служнїца. Було нас троме хлапци и чежко зме жили. Як дзеци, у Вербаше зме ходзели на виронауку. То були роки кед пановал комунизем и я моїм родичом раз гварел же я вецей нє будзем ходзиц на виронауку, бо гат, анї Тепавчевичово сушедово нє ходза, анї мойо други пайташе. Медзитим, Бог нє да мира чловекови. През бешеду зоз сушедом, и зоз литературу яку сом теди читал, похопел сом же духовносц барз важна – гвари Микола.
Прейґ драги Шантового обисца жил православни священїк, и професор филозофиї и латинского язика Станко Врґа. Як Микола гвари, його му сам Бог послал. Вон му бул праве тот тутор хтори го унапрямел на драгу по хторей крачал и хтора го приведла ту дзе є тераз.
– Облак мойого сушеда патрел на мой, и вон ше вше припатрал на мнє. „Никола, дођи, види ово” – радзел ме. Вон мал вельо кнїжки, библиотеку… Видзел вон же я дакус иншаки як тоти други дзеци, и же ме то баржей интересує, и вец ме вше волал ґу себе и толковал ми. Професор Врґа вше читал „Летопис Матици сербскей”. Уж бул у пензиї, чувал кури на дворе, и читал „Летопис”. Я му ше питал же цо то чита, а вон ми вец толковал же то найстарши часопис при Сербох. А нєшка, „Летопис Матици сербскей” сцигує на мою адресу, я го дзечнє читам и обявюєм у нїм. И ище вше ми придзе на розум професор Станко Врґа – памета Микола.
Зоз бешеди зоз Шантом мож дознац же вон живот и искуство звичайного чловека змесцел до простору помедзи точку А и точку Б. Як толкує, помедзи тима двома точками маме узвичаєни искуства хтори прежию шицки, медзитим, дахто прежиє и даяки нови и иншаки искуства хтори з вонка того простору. Праве тоти искуства вредзи описовац.
ЗВЯЗКА ЖИВОТНИХ ИСКУСТВОХ
Просто поведзено, кажди писатель хтори комушик цошка сообщує жада мац свойого читача, як гвари Микола. А праве таке прицагнє читачох, кед ше напише дацо нове, и ещи важнєйше, на нови способ. Глєдаюци нових читачох, Микола и почал писац на сербским язику, а тиж так и на українским язику. Медзитим, його супруга Меланка, и двойо дзеци, син Михайло, священїк, и дзивка Иринка, професорка психолоґиї, му вше давали потримовку, вше були добри читаче и критичаре його дїлох.
– Думам же барз важне же мойо дзеци научели любиц кнїжку. Научели любиц свой народ, и можем повесц же ми то барз важне. Роман хтори сом нєшка послал дзивки, Иринка уж читала и дала ми даяки наисце коректни зауваги хтори я углавним прилапел. Вона читач, и мой добри критичар. Гоч є друга ґенерация, вельо раз ми да даяки совити спатраюци ствари з угла зоз хторого я нє видзим. Праве прето думам же важне же вони пречитаю мойо кнїжки и же можеме бешедовац о нїх. Мнє то виполнює, и я у старту мам даскелїх своїх читачох, а то моя фамелия – толкує Шанта.
Микола през бешеду помали випивал шольку кафи, а коло нього було вецей громадки кнїжкох у хторих часци позазначовани зоз цейдулками и папериками, поподцаговани инспируюци виреченя и пасуси. Ту и тека полна рижних призначкох хтори Шанта вицагує дзешка зоз своєй звязки животних искуствох. Уж ютре рано станє же би зоз своїх, як их наволує, гаотичних призначкох вицагнул єдно, лєбо два, виреченя хтори буду состойна часц його нового дїла.
ЦО ЦИКАВЕ У ЛИТЕРАТУРИ?
– Я дакеди прейдзем и точку А и точку Б у своїм искустве, алє нє шмем о тим писац. Чом? Прето же ше боїм од реакциї людзох. Иншак би було кед бим жил, поведзме, у Ню Йорку. Там нє познам сушеда, паноца… нїкого. Я жиєм у малим штредку, и шицки шицко єдни о других знаю. Искуство хторе вонка з тих зарисованих бариєрох, то искуство драгоцине за литературу. Його лєм часц людзох преживює и самим тим є цикаве. Медзитим, векшина ше нє одшмелї дожиц го, випитовац го, и написац дацо на тоту тему – гвари Шанта.
