З Якимом Канюхом Янчийом зме ше упознали 2014. року кед РКПД з Нового Саду було на Фестивалу у Свиднїку, а ми вєдно з нїма були на тей драги. Од теди, вше кед сом зашол до Руского Керестура, зашол сом и до Якима, а вон нє пришол до Нового Саду, а же би нє зашол до мнє.
Обидвоме любиме путовац, та зме ше вецей раз радзели же раз пойдземе нащивиц своїх братох Руснацох, Русинох/Лемкох до Восточней Словацкей, а вец предлужиме до Ждинї на Лемковску ватру, та и далєй – до України. Приповедал сом му же у Кошицох, алє и других местох Восточней Словацкей мам родзини, и же то нє будзе вельки проблем, напроцив, вшадзи будземе мац своїх. Тото цо надумане и зробене.
На драгу зме рушели пред роком, точнєйше 16. юлия, а дзень бул як видумани за путованя, та зме надумали же перше зайдземе до нашого приятеля, учителя и публицисти – Мирона Жироша, хтори жиє у Мадярскей. Швидко зме сцигли по Будапешт, а вец предлужели до Мишколцу и до Кошицох. Вшадзи доокола жита уж були скошени, а кукурица крашнє випатрала. Поля ше желєнєли, так як и по нашей Войводини, лєм гет, далєко, тамаль ґу Мишколцу и Токаю, пресцерали ше лєси и бреги.
МОЙ ПРИЯТЕЛЬ
А о чим на такей далєкей драги двоме хлопи можу бешедовац кед нє о тим кадзи и як нас живот поводзел. Гоч нам ше видзело же зме єдно другому досц дознали, заинтересовала ме приповедка о Якимови кед ми почал бешедовац о тим як дакеди ковал конї и оштрел желєза за плуги. Кед ше седемдзешатих рокох прешлого вику зявела сучаснєйша механїзация – трактори, шеячки и комбайни, гвари ми пайташ же и ковальох нє требало. Зоз супругу пошол до Нємецкей робиц до єдней млєкарнї. Сцели робиц и заробиц, раховали себе же там останю лєм єден час, а вец ше враца, бо дома при родичох зохабели два дзивчата. Час преходзел, а дзивчата росли. Уж ше и поодавали, а вони ше з Нємецкей нє врацели. Кед сцигли по пензию, пришли ґу своїм дзивком, жецом и унуком. Тераз, гвари, у нїх уживаю, бо у младосци тото препущели.
У бешеди час швидко лєци, та зме анї нє обачели же зме коло поладня сцигли до Мишколцу и до нашого „учителя” Жироша. Охабели зме му даскельо кнїжки и новини, дакус ше окрипели и побешедовали. Перше нам ше опитал як нашо жию у Сербиї, чом єст тельо мало руски дзеци у школи, а вец нам ше у розгварки придружели и його супруга и дзивка. Бешеди нїґда конца, алє нас чекала драга до Кошицох.
Рушели зме.
ТАКИ ЗМЕ СЕБЕ ЯК РОДЗИНА
Любопитлїви Янко, видзим, сце дознац яку то я мам родзину у Кошицох та му починам, як би даєдни поведли – од Кулина бана, и од того часу кед 1968. року на дюрдьовску парохию сцигло писмо зоз Кошицох. Адресоване було на Янка Молнара. Теди ше парох дюрдьовски, Владимир Пап Дюраньов, о тим розпитовал и дознал же исти Молнар умар ище 1943. року, алє же ма штирох синох и три дзивки, та писмо дал найстаршому синови. То бул мой швекор.
Кед писмо отворел и почитал, видзел же го написал Ян Барла з Кошицох хтори дакеди ходзел до дюрдьовскей основней школи. Оцец му бул чипкар, а бивали при Молнарових. З Янком ходзел до школи, вєдно ше и бавели. Пред Першу шветову войну ше одселєли до Словацкей, и нїґда ше вецей нє видзели. Но, Ян Барла писал Янкови, нєзнаюци же є покойни и глєдал од нього поволанку, бо сцел присц до тедишнєй Югославиї, видзиц свой Дюрдьов. Янков син му послал поволанку и вон 1969. року пришол до Дюрдьова. У мойого швекра бул даскельо днї, обишол свойого товариша на теметове, а вец пришол до нас, до Нового Саду.
Ян Барла бул оженєти зоз Рускиню, робел у пошти и мал дзевецеро дзеци. През рочни одпочивок водзел туристох по Нїзких Татрох, так же бул упутени дзе нашо Руснаци/Русини жию у тих крайох.
На одходзе нас поволал же бизме пришли до ньго и були його госци. Уж о рок, вєдно зоз супругу, пошли зме до Кошицох и упознали з цалу його фамелию. Вшадзи нас поводзел, аж и до валалу Керестур, дзе жию Русини, нашо Руснаци, и як бешедую так як и нашо старши Коцурци.
О даскельо роки Ян ознова пришол зоз братом до нас, и од теди отримуєме зоз нїм и з його дзецми вязу и прейґ телефона. Винчуєме себе и векши швета, а кед му дзеци путую на морйо до Чарней Гори, вше зайду до нас, прешпя, та одходза далєй. Так то тирва уж 50 роки, гварим Якимови, и толкуєм же, гоч зме себе нє род, таки зме як найблїзши.
ПРЕКРАСНИ ДРЕВЕНИ ЦЕРКВОЧКИ НА КАЖДИМ КРОЧАЮ
Вечар зме сцигли до Кошицох и до Янового сина Кирила Барла, тв механїчара у пензиї, зашли зме и до його брата и шестри и бешедовали з нїма до позних годзинох. Ютредзень зме у Кошицох обишли стару часц городу, католїцку катедралу єдну з найкрасших у городзе, предавальнї, музей, як и нашу катедралну церкву. Цали дзень нам прешол у друженю з домашнїма.
Трецого дня рано рушели зме до Свиднїку и нащивели Сканзен, музей у природи, а вец предлужели далєй до Польскей, до Зиндранова дзе єст прекрасни музей Лемкох/Русинох тиж у природи.
Драга зоз Свиднїку до Польскей водзи на Дуклю, место дзе у Другей шветовей войни погинули коло 9 тисячи русийски вояци. Подзвигнути им 37-метерови памятнїк.
У месце Крайне Чорне, древена церква Василя Велького хтора закрита зоз шиндру, ма два турнї, а у нєй ше и нєшка служи Служби Божо. У Хунковцох тиж прекрасна древена церква зоз 18. вику аж з трома турнями, нєшка служи баржей як памятнїк туристом, а збудовани два нови церкви, єдна православна, а друга грекокатолїцка. Зашли зме и на цинтор (теметов) дзе зме на памятнїкох видзели презвиска: Олеяр, Баран, Чапко, Когут, и велї други нам, Руснацом, добре познати. На тей драги, по малих валалох, єст прекрасни древени церкви зоз 17. и 19. вику, алє зме нє мали часу вшадзи зайсц. Сцели зме пойсц до Мемориялного центру на Дуклї.
Церква у Хунковцох збудована концом 18. вику, а при нєй памятнїки з рускима презвисками
МАЛИ ВАЛАЛИ
Кед зме з Якимом рушели зоз Свиднїку до Польскей, драгом зме видзели велї красни древени церкви, збудовани од 17. по 19. вик. Зашли зме даскельо опатриц, а єдну и у месце Ладомиров. Тота грекокатолїцка церква Михала Архангела ище зоз 1742. року, а велї подобни видзели зме и у местох: Доброслава, Бодружало, Прикра, Кориївци… То мали валали у хторих жию од 300 до 600 души.
(Предлужи ше)