Того року ше наполнює 10 роки як Сербия урядово почала запровадзовац нову систему образованя, Болоньску систему, медзитим, пре велї причини, ище вше нє мож повесц же ше цалком витворює. Нєсиґурносц у уводзеню новей и постоянє двох системох настави створели, такволаних вичних студентох, котри муша закончиц студиї по 30. септембер, лєбо ше преруциц на нову систему.
Студенти котри почали студирац пред 2006. роком ше буня процив конєчного термину за закончованє студийох по старей програми, понеже кед нє законча по конєц септембра, муша ше преруциц на нову систему студираня, цо дзепоєдних годно „врациц” аж на други, лєбо треци рок студийох. То значи векши трошки и ище длугше студиранє.
ПЕТИЦИЯ СТУДЕНТОХ
Нє мож повесц же наявени конєчни термин за закончованє студийох по старей програми мотивовали старших студентох же би цо швидше попокладали испити.
– Понеже уж роками предлужую термин, нє можем анї задумац же тераз прережу. Кед нє дипломуєм по 30. септембер, будзем глєдац способ як най дипломуєм без преруцованя на нову програму. Мнє остала лєм дипломска робота, а думам же у векшим проблему гевти котрим остали и испити, и дипломска робота. Нажаль, з власного искуства знам же чежко робиц и студирац, прето же праве тоти котри ище вше студираю праве зоз роботи финансовали свойо школованє и живот у месце школованя – гвари єдна студенткиня котра жадала буц анонимна.
Проф. др Биляна Аврамович
Медзитим, представителє Министерства просвити, як и заняти на високошколских установох ше тримаю обецаного и поручую же досц було предлужованя терминох, понеже раз треба претаргнуц праксу „вичного” студираня.
– Студенти котри ше уписали пред запровадзованьом Болоньскей системи маю право закончиц студиї по плану и програми по якей почали студирац по конєц академского 2015/2016. року, односно по 30. септембер 2016. року. Кед нє законча, у пер шим уписним термину можу уписац жадану студийну програму и вимагац же би ше им припознали испити хтори положели на предходней програми, на тей, лєбо гоч хторей другей установи. Особи котри маю статус маґистра наукох, а потераз нє одбранєли докторску дисертацию, можу уписац треци рок докторских наукох у одвитуюцей обласци – проректорка за наставу Универзитету у Новим Садзе проф. др Биляна Абрамович.
ПРЕЦО ШЕ СТУДИРА ДЛУЖЕЙ ЯК ПРЕДВИДЗЕНЕ?
Велї студенти котри студираю по новей системи припознаваю же су нє информовани кеди им термин за законченє факултету, а о тим ше почнє бешедовац уж кед термин барз блїзко, а им остало ище надосц испити. Закон о високому образованю (член 94), хтори прилапени 2005. року, а вименєни 2014. року, ясно дефинує же статус студента престава, медзи иншим, и кед студент нє закончи студиї по конєц термина хтори одредзени, а то дупло роки кельо тирваю студиї. Значи, кед студиї тирвали штири роки, студент може ище штири роки предлужовац студиранє.
– Такой кед прилапени нови закон, я ше преруцел на нову систему, односно рушел по новим, медзитим, студирам уж осем роки, та ми того року термин же бим закончел факултет. Мам щесце же ме нїхто нє прициска и проблем же сом нє закончел факултет то мой приватни проблем. Свидоми сом же сом дошол до того же ми остало штири испити до дипломи, алє после тельо рокох ми барз чежко почац учиц. Завадза ми же у нашей держави, дзе ше каждодньово случую вшелїячини и келї закони ше нє цалком запровадзую, а тераз же я нє закончел по тот датум хтори дахто одредзел, мнє ше висцера шицко цо сом потераз покладал – гвари Яким Винаї, студент на Филозофским факултету у Новим Садзе. У своїх вимогох же би ше им оможлївело покладанє испитох хтори им остали, такволани стари студенти револтовани праве пре тото сцеранє шицкого цо по тераз попокладали.
Держава и факултети уж роками грожа же вецей нє годно вично студирац, а упартосц студентох ше потераз вше виплацела, понеже кажди рок доставали предлужованє термина студираня. Прецо приходзи до того же студенти студираю два, три, лєбо штири раз длужей як предвидзене?
Яким Винаї
– Кед ши длуго студент, то якаш файта стиґми, означени ши же ти нїзач и тото ми найбаржей завадза. Сиґурно же нєт даяка ґенерална причина прецо дахто длуго студира, можем повесц лєм свой приклад. Понеже жиєм на валалє, дзе нєт баш вибору. Интересовал сом ше за роботни места хтори у моїм фаху, алє шицко пополнєне и то зоз младима людзми, цо значи же сом пошвидко нє годзен найсц роботу. Зоз студентского живота це одразу зобудзи реалносц, маш свойо потреби, трошки, а од родичох нє сцеш питац пенєж. Почал сом покус робиц, активовал ше у дружтвеним живоце, а испити охабел з боку и пришло до того же сом вообще нє роздумовал о тим – гвари Яким Винаї.
И 10 роки после урядового уводзеня, „Болоня” ище вше тема за дискутованє – од того чи ю професоре применюю, чи є уведзена и на одвитуюци способ запровадзена, до правох хтори маю студенти зоз белавима и червенима индексами.
СИСТЕМА ПОРОВНУЮЦИХ ДИПЛОМОХ
Найзначнєйши конкретни мири у уводзеню Болонї то уводзенє Европскей системи преношеня бодох (ЕСПБ), прилапйованє новей структури студийох, промовованє мобилносци студентох и наставнїкох и прилапйованє системи поровнуюцих дипломох. Акцент на активносцох и участвованє студентох у настави. По правилу Болоньскей системи студираня студенти под час семестра формую оцену – покладаю колоквиюми, пишу и презентую семинарски роботи, та доставаю боди на присуство и активносц на преподаваньох и вежбох.
БОЛОНЯ ДЛУГОРОЧНИ ЕВРОПСКИ ПРОЄКТ
ще 1999. року министрове даскелїх европских державох, котри задлужени за образованє, подписали Болоньску декларацию и теди почал Болоньски процес. Було плановане по 2010. рок створиц єдинствену европску систему универзитетскей настави и виглєдованьох, а зоз припознаваньом културних и язичних розличносцох. Потераз ше ґу тей системи урядово приключели скоро шицки европски держави, медзи нїма и Сербия.
НЄ СЦУ ОДСТУПИЦ
Представителє Министерства просвити, як и заняти на високошколских установох ше тримаю обецаного и поручую же досц було предлужованя терминох, понеже уж раз треба претаргнуц праксу „вичного” студираня. „Кед ши длуго студент, то якаш файта стиґми, означени ши же ши нїзач и тото ми найбаржей завадза. Сиґурно же нєт даяка ґенерална причина прецо дахто длуго студира” – гвари Яким Винаї.
