Яким, Кимо, Рус, од вше Чижмаров, та и дїдо и дїдов дїдо то були… Чукундїдо за хлєбом пошол до Сентомашу, нєшкайшого Србобрану, до єдного зоз ґаздох Дундєрских и там чесно робел шицко цо поєднане. Там му и „залїпели” назвиско Рус, лєгчейше як Руснак. Раз до истого ґазду пошол зоз дружтвом, и шицки прилапели же є Рус, а потим то остало и численим потомком, приповеда Кимо Рус, а Чижмаров, жимского вечара на рускокерестурским Циґлашоре.
Кима Руса найлєгчейше видзиц кед швето, у церкви, и коло нєй, ша и одборнїк бул полни седем роки. На Дньох паприґи, валалскому швету Кимо попрага свою пиху – обидва конї липицанери, та зоз унуками лєбо и супругу Меланку, и вони часц „колони красоти”.
– Роснул сом на Медєшу, на салашу хтори оцец справел кед пре черанку жеми стари салаш нє бул вецей наш. Тераз, гвари, анї салаша у цалим хотаре, лєдво два-три, а дакеди их було же ше на докричованє могло радзиц и то вшадзи, на Билей, Косцелїску, Брестовцу, на Селищу, Медєшу, Червинским…
Зоз салашу Кимо на бициґли ходзел до школи, та так, у драже учел и математику и цо требало напамят, з єдним словом – на двох колєсох и домашня задача була звладана. По войску. Вец пошол до валалу.
– Валал пременєти, анї майстрох нєт кельо их було у валалє, лєм ми вше старши, сциха бешедує Кимо. Пришли унучата: Лука и Марко од дзивки Наташи, та Катарина, Анита и Андрей од сина Михала…
Шицко щесце же и унучата любя и бабу и дїда, та обисце на валалє, и розуми ше – конї.
– Тото им лєм можем и зохабиц, гвари Кимо. Праве лєм таку любов, прето же коренї и шицко цо за нами нє шмеме забуц нїяким концом.
А и дїдо ше озда ма у чим цешиц кед запрагнє, а дєпловки прида младшим, калап положи на бок, и веже ше валалом най го видза же люби тото цо ма и цо сам створел. Потераз ше му и удавало пренєсц тоту любов на наймладших. И дзивка Наташа и жец Иґор, та и син Михал и супруга Илона заняти у здравстве у Вербаше, та одход до дїда велька радосц.
ВШЕ ИМ ГРИВИ ЗАПЛЄТАНИ, ВИЧЕСАНИ…
А двор и обисце на Циґлашоре, приповедка за себе. У хлїве, од рогатого статку, дзеветнац гарла, цо крави дойки, цо буяци… Два конї, расни, зоз ерґелох у Бечею и Келебиї – приповедки котри мож слухац до стоєдней. Нє роботни су конї, алє аж на страх красни. Гриви вичесани, розбавени, скоро же сцу прегвариц, а ґазда зна и цо би поведли…
Жима наклада кеди-нєкеди випущиц их най ше вибегаю, кед уж нєт шнїгу за санканє. То вредзи видзиц! Душу и чловек коло нїх одпочива. Цали аколь у загради пирска од тото кус шнїгу и силней моци у копитох.
У оборе овци, вельки, расни, Берґамо. Треба уж крев ошвижиц, приповеда Кимо, та и баран будзе нови, Ил Де Франс, пре злєпшанє раси и квалитету меса. Заш лєм, конї вше на першим месце.
– Тоти мойо маю три и штири роки и аж тераз уходза до полней моци. У валалє єст конї, дринґачи, коло дзешец пари и пейц, шейсц пари липицанери, и коло двацец нониуси. Орем домашнїх, видзи ше ми же з роками будзе вше вецей расни гарла. И треба. Трактори одробя поля, а конї оставаю як цошка найкрасше, и за потїху и на радосц, гоч тот спорт, лєбо гоби, анї кус нє тунї. А кед зрахуєш, та шицких нас лєм тоти конї и жем наша виховали – гвари Кимо.
ПАРАСТСКИ ЖИВОТ
Супруга Меланка дараз робела у Штофари, 15 роки. Кимо у кулскей „Слоґи” вецей як 22 роки. Вец пришли часи кед плаца спадла на пол марки, а дзеци дорастали, требало им вше вецей дац. Роздумали, и превладало тото же буду шорово робиц єдну роботу. Од теди су парасти котри добре попровадза коло 35 гольи жеми и статок, а остава и часу за радосци унучатох хтори рошню.
– Парастом два и два нє вше штири – наглас Кимо приповеда о каждодньовим живоце… Шицко цо робиш, робиш зоз напредок нєпознатима ценами, нєпознату хвилю, пияцом… Раз достанєш, два раз, три раз страциш. Алє, шулькаме якош тот живот. А и валал аж на страх пременєти, нє думам пре Канаду. Огляднї ше, анї єдного шнайдера, ковача, тишлїра, столара, а майстрох було на каждим шоре и шицким було добре, и им и нам. Хижи у валалє на предай кельо сцеш, а младих парастох нєт. Я и моя медзи младшима у валалє, а у рокох пред пензию…
Обисце Меланки и Кима Русових допатране, чисте и ушорене и функционалне. У нїм руски, модерни парастски пец, у котрим мож упечиц и кромплю и мачанку, и цо ґод ци душа зажада. А направени є, зоз швабских изолацийних цеглох зоз лївальнї у Истри. Греє як шалєни, кед лєм кус вецей наруцаш до ньго, мушиш облаки отверац.
ЛЮБОВ НЄ НА ПРЕДАЙ
– Жаль ми же з наших ґенерацийох правих парастох анї нє було. Єден, двоме, а и вони радше одходзели до мулярох и койдзи. Знаш, гвари Кимо, кед Борови Отичови приповедал єден Сримец же му за прекрасни липицанери Шваб понукнул Мерцедес, Сримец ше шмеял. Пошол гевтот зоз автом – ша озда ше любов нє предава, то ци як фамелия, чи нє?
– Кед попрагам конї и кед видзим же як ше дзвига прах на дильове, гриви пирхаю, а мнє ше видзи же озда нєт красше, ознова Кимо. А, вер ми, ище красше кед их унуки гоня, вец наисце цали швет мой. Кед би ше ми дахто опитал якого ту хасну єст, могли би зме и прегвариц. Та яки це векши хасен може найсц од щесца и радосци… Хто нє слухал лопот копитох, нє може знац анї як пахнє шено, анї як це слунко дочека на полю, нє може похопиц анї же нє шицко у пенєжу. А ту и сушедство, приятелє и пайташе…
Ище дакус, та и пензия будзе, така полупарастка, полу шоферска. А людзе и далєй буду ходзиц и по млєко, та од каждого мож чуц цо нове, хто одпутовал, хто ше бере, лєбо дзе у валалє дацо туньше, а дзе ше нє заходзи. У Русових будзе и млєка и меса по потреби, будзе го и за дзеци и унучата, а чловек кед зна цо сце, ма дзеку и розум, то и створи…
– Нє шицко у понагляню. Трактор анї нє зрегочи, анї му штверци нє треба, а и так краса у дробних стварох хтори лєм пополнюю даскельо вельки збуваня у живоце – родзеня новей ґенерациї, кресцини, свадзби, новей хижи, лєбо успихи у школи.
Краса ту, лєм ю треба знац препознац, та є и у коньскей гриви, и у целятох, и у безчислених других стварох коло нас.
ДАКЕДИ И НЄШКА
– Паметам док зме лєм хлапци були, же зоз валалу три раз до тижня швинї вивожели, а найменєй раз буяци… Тераз нєт статку и, хто го хова – хова лєм за себе, лєбо лєм дакус поверх того. Дакеди Задруґа одкупйовала и маковину, вайца, руменєц и хто зна цо… И шицки були виплацени и шорово, и на час. Тераз, хто кого поспреведа. Дакеди од трох обисцох у двох ше тримало крави, а тераз на пальци и длугоки крочай розчиташ кельо их єст у валалє – скаржи ше Кимо, Яким Рус, а Чижмаров зоз Циґлашора.