Заєднїцка нїтка хтора повязує шицки кнїжки з Едициї „Фундаменти”, же ширя, преглїбюю, документую и систематизую знанє о Руснацох.
У рамикох обсяжного тогорочного Видавательного плана НВУ „Руске слово” обявени и три нови наслови у Едициї „Фундаменти”. На яр вишла кнїжка „Як гуторя дїдове – швет бул давно иншакиˮ, етнолоґийна студия о основних характеристикох Руснацох у Бачки и Сриме о. Владимира Еделинского Миколки, потим з єшенї „История Руснацох, Од Києвскей Руси по Горнїцу, Бачку и Срим” проф. др Янка Рамача и праве пред початок „Костелнїковей єшенї” кнїжка друкована по сербски „Културни живот Руснацох у Шидзе” Мирослава М. Цирби. З нїма, Едиция „Фундаменти” чишлї 18 дїла „з обласци науки и публицистики, як и виглєдованя зоз славистики и дружтвених наукох”, як є редакцийно дефинована. На клапни рамика каждей кнїжки з „Фундаментох” одкеди тота едиция 2021. року урядово обновена, друковани шицки наслови, од першого, „Под червену заставу” Влади Костелника давного 1971. року, по найновши.
Лїстина, медзитим провизорна, ретроактивно реконструована по критериюме же хтори кнїжки з вкупней вецейдеценийней продукциї „Руского слова” одвитую поставеней дефинициї. Єдноставно, кед наша Установа свойочасово почала, попри уметнїцкей литератури и прекладох, обявйовац и авторски публицистични дїла, нє означовала их формално як часц окремней едициї (як цо були „Жридла”, наприклад). Гоч спомнута кнїжка „Под червену заставу” и такой шлїдуюца, „Приручни терминолоґийни словнїк” Миколи М. Кочиша 1972. року, вишли праве на прагу такволаних „златних часох” видавательней дїялносци „Руского слова”, вироятно же ше нїхто од тедишнїх редакторох нє наздавал же тот феномен потирва. Нє повед бим же то бул нєдостаток визиї лєбо амбициї, алє скорей осторожна стриманосц, маюци на розуме предходни нєславни искуствия з озбилнєйшим видавательством на меншинских язикох.
Прето, и нє лєм прето, кед цошка стаємна характеристика „Фундаментох”, вец то єй дисконтинуитет. Од часового – двоиполдеценийна прерва, од Дуличенковей „Jugoslavo-Ruthenici” 1995, по Латяково „Руске слово 1945-2020” з нагоди 75-рочнїци Установи. Потим, формат, прелом и дизайн – окрем сериї „мраморових” кнїжкох з конца осемдзешатих (Гавриїл Г Надь, Михайло Фейса, Янко Рамач) и пейцтомних Гнатюкових „Етноґрафичних материялох з Угорскей Руси”, скоро же нєт два на око подобни публикациї у едициї. На концу, тематика. Линґвистика, етноґрафия, музиколоґия, моноґрафиї, история, од початку заступени у „Фундаментох”, алє дзепоєдни други кнїжки „Руского слова” зоз спомнутих обласцох хтори маю свой обсяг лєбо досяг, у нєй формално нє учишлєни. Наприклад, двотомни „Театрални живот Руснацох” Дюри Латяка, кнїжки о литературней традициї Руснацох др Стевана Константиновича, „Поета нотох” о дїлу Якима Сивча, „Народ нїоткадз” др Павла Маґочия, новши кнїжки Белея и Мушинки… Спомнїме и „На крижней драги” проф др Янка Рамача, „Складанє идентитетох” проф др Юлияна Тамаша, двотомни „Руснаци” Дюри Латяка, гоч би ше за подобни публикациї могла обдумац и окремна полемична под-едиция.
Окремна приповедка з кнїжками хтори пре рижни обєктивни и субєктивни причини обявели други видавателє – Завод за учебнїки, Дружтво за руски язик, литературу и културу, Завод за културу войводянских Руснацох, Оддзелєнє за русинистику, Союз Руснацох Українцох, „Дзвони”, приватни виданя… а були би релевантни и кредибилни наслови у тей едициї. Ниа лєм даскельо: „Руски Керестур – лїтопис и история” др Юлияна Тамаша и його „История рускей литератури”, Зборнїк „Руснаци” з нагоди 250-рочнїци приселєня, „Ґраматика руского язика” проф др Юлияна Рамача и його словнїки, „Руска традиция” Любомира Медєша, „Руске народне облєчиво” Катарини Радисавлєвич, „Правопис руского язика” проф др Михайла Фейси и мр Гелени Медєши хтори уж доступни лєм у диґиталней форми… Кед же ше дараз буду робиц ревиданя даєдних спомнутих лєбо подобних насловох, могли би ше убудовац до „Фундаментох”, окреме же тоту едицию „Руске слово” узвичаєно реализує як совиданє зоз партнерскима институциями, медзи хторима скоро шицки начишлєни. Обсяжни публицистични опуси Мирона Жироша, насампредз сеґменти о демоґрафиї и привредним живоце Руснацох, яґод и о. Романа Миза о нашей вири и Церкви, науково и критицки обробени, тиж би єдного дня могли мац место у „Фундаментох”.
Заєднїцка нїтка хтора звязує шицки дїла з „Фундаментох”, без огляду чи су формално часц Едициї, чи би по своєй сущносци могли буц, же ширя, преглїбюю, документую и систематизую знанє о Руснацох. У глїбших пасмох значеня, же допомагаю сполнїц тирвацу и нїґда до конца намирену потребу поєдинца и заєднїци одвитовац: Хто зме? Цо зме? Яка наша природа? Яки наш идентитет(и)? Ефектни лоґо едициї „Фундаменти” чий автор Иґор Орсаґ – стилизовани монолит, слупок, алє источашнє и оптична илузия, символизує же нєт конєчни одвити. Єст лєм вични питаня.