Од виходзеня Правопису руского язика Миколи М. Кочиша, хтори видал тедишнї Покраїнски завод за видаванє учебнїкох тераз уж давного 1971. року, прешло ровно 50 роки.
Основи яки др Ґабор Костельник дал у Граматики бачваньско-рускей бешеди (Сримски Карловци 1923) прилапел и Микола М. Кочиш у Правопису, хтори ма два часци: у першей правописни правила яки формуловани и илустровани з прикладами так же би були доступни и розумлїви школяром старших класох основней школи, а у другей дати нєвельки правописни словнїк (коло 6.000 слова). Вон мал послужиц як основа за пририхтованє подполнєйшого виданя. Тот правопис, иншак барз вредне (окреме за час кед вишло) наукове дїло, хторе було вельке напредованє у тей обласци, по змисту баржей фундаментална розправа о правописней проблематики як стандардни нормативни приручнїк зоз досц нєрозяшнєнима дилемами и вельким числом дублетних ришеньох. Ґу тому, словнїцка часц того правописного приручнїка примерана ґу дружтвеним и язичним обставином у чаше кед настал, та нєшкайши хаснователь ту нє може достац информацию як у нашим язику треба написац барз части слова и вирази зоз хторима ше нєпреривно стрета, окреме кед у питаню новши пожичени слова превжати зоз странских язикох. Нови, подполнєйши правопис нам нєобходни нє прето же би оповолал правописну норму яку утвердзел Микола М. Кочиш; напроцив. Правописну норму би требало осучаснїц, доробиц и у потребней мири прилагодзиц ґу новим вимаганьом розвою нашого язика и ґу обставином у яких жиєме, тримаюци ше началох постояносци и континуитету нашей литературноязичней култури и норми. То би нє мало значиц формално и дословно ше огранїчиц на доробок и иновациї, алє и одредзени модификациї, оцени, а даґдзе аж и виправки скорейшей норми и оценох.
Гоч свидоми же у нормативистики подполна согласносц фаховцох за язик реално нє можлїва, мушиме мац на розуме начало же норма хтора ше коши з язичним чувством людзох цо добре познаю литературни язик – нє добра норма. Прето бизме требали зрозумиц, кед уж нє и оправдац, прецо анї после 50 рокох нє маме цалоснєйши правопис руского язика: перше требало описац наш язик, позберац лексични фонд руского (и литературного и народного язика, та аж и язика карпатского ареалу), а аж потим почац модификовац норму, бо иновациї муша исц вєдно з намаганями яки ушлїдзели з лєпшого явного слова и култивованого язичного чувства, даґдзе ше претворююци и до обичайней норми, хтору – вшелїяк – треба уважовац нє менєй як писану.
Медзи заувагами хтори у применьованю того давно розпредатого правопису евидентовани, найчастейша була – дошлєбодзени дублетизем яки спричиньовал нєзадовольство при велїх роботнїкох на полю язичней култури хтори би дзечнєйше прилапели приручнїк з єднїстима совитами у стилу «нє так, алє так», без пояшньованя чом то так и без зохабяня резервней можлївосци. Вшелїяк, тоти зауваги превидзовали же би таки єднїсти ришеня часто нє могли буц праве таки яким хаснователє правопису особнє даваю першенство и же дублетизем язична реалносц. Наприклад, законченя ґенитиву меновнїкох хлопского роду як цо: питальнїк, дублетиз(е)м, ареал, правопис, префикс, обєкт итд. можу мац и законченє -а, и законченє -у (питальнїк – питальнїка/ питальнїку, дублетиз(е)м – дублетизма/дублетизму, ареал – ареала/ареалу, правопис – правописа/правопису, префикс – префикса/префиксу, обєкт – обєкта/обєкту). Таки случай и з меновнїками хлопского роду у локативе, хтори можу мац законченє на -у и законченє на -е як цо: фестивал, мемориял, Нови Сад, риболов, приклад, огляд (фестивалу/ фестивалє, мемориялу/мемориялє, Новим Саду/Новим Садзе, риболову/риболове, прикладу/прикладзе, огляду/оглядзе).
Практичаром би бул найпотребнєйши правописни словнїк з правописно-ґраматичним совитнїком. Його словнїцка часц, пре огранїчени простор и стандардни узуси за виробок такей файти нормативних приручнїкох, муши буц зведзена лєм на характеристични приклади и нє годна облапиц вокабулар шицких стилох сучасного руского стандардного язика, та хаснователє знова нє годни достац велї информациї яки им потребни же би ше ориєнтовали у правилним писаню того або гевтого слова и виразу, окреме новших пожичених словох. То значи же нам, коло правопису зоз звичайним провадзацим правописним словнїком як додатком, потребни вельо обсяжнєйши и вичерпнєйши правописни словнїк, хтори би нїяким концом нє занєдзбовал анї нє заменьовал урядову норму, алє би давал вельо вецей потребни податки. Така кнїжка потребна шицким цо пишу и при тим наиходза на дилеми хтори нє годни ришиц лєм у правопису, алє дзе лєгко найду и як треба написац даяке слово або вираз, алє и чом так правилне.
Таке дїло, напевно, подрозумює мац тварде операче на сучасни, всеоблапни и бизовни стандардноязични нормативи хтори зме у руским язику нє мали у достаточним чишлє, а без тих твардих операчох написац анї дополнєне, преширене виданє (а нє ище зошицким нове, з обсяжним правописним словнїком) условия и моци за видаванє по тераз просто – нє було.
Понеже тераз маме Руску лексику, Сербско-руски и Руско- сербски словнїк, Словнїк руского народного язика, Словнїк медицинскей терминолоґиї, Словнїк зашити рошлїнох и животного стредку, Словнїк компютерскей терминолоґиї, та велї други совитнїки з обласци язика, виходзенє Правопису руского язика нє далєко.
Становиска висловени у тим тексту виключно авторово и нє вше одражую ушорйовацку политику новинох „Руске слово”.