У швеце вше вецей нєправди, а вше менєй правди. Шицки зме кеди-теди дожили даяку нєправду, меншу або векшу. Кажде дружтво чежи ґу праведносци и правди, алє ше указує жe вона вше менєй доступна. „Тот жалосни швет облєчених облєка, а голих зоблєка” – гварел ище Педро Калдерон де ла Барка, шпаньолски драматурґ. Богати поставаю богатши, а худобни вше худобнєйши. Ту слово о структурней дружтвеней нєправди.
Нєправда ше ґенерално одноши на нємеркованє, на нєпристойне справованє або злохаснованє, на нєзаконїтосц хтора нє виправена лєбо є нє санкционована з боку правосудних орґанох и правосудней системи. Нєправда ше зявює там дзе ше вредносци сoлидарносци, почитованя и етични норми нє почитує.
У тим швеце у котрим нєшка жиєме розлики медзи богатима и худобнима дружтвами вше вираженши. Слово о економскей нєєднакосци, хтора за собу поцагує велї други нєєднакосци и нєправди як цо то квалитет живота, здравствена защита, нєдоступносц ґу образованю. Найстрашнєйше же людзе и нєшка, у 21. вику, умераю од гладу, а єдзеня на планети єст цалком досц за шицких.
У худобнєйших дружтвох кратше ше жиє, лимитоване им образованє, або є цалком нєдоступне и так су ґенерацийно прикрацени, бо им нагоди у живоце нє исти. До розпасмовйованя у дружтве пришло давно, а то значи же у економскей нєєднакосци то постава средство за злохаснованє як ресурсох, так и власци.
Ґенерациї народзени у 21. вику рошню у климатских пременкох и у диґитализованим швеце хтори приноши нови спокуси и нєправди. Оформйовали ше у пандемиї корона вирусу, дожию 22. вик у котрим будзе вше менєй социялней правди, а пенєж будзе цалком диґитализовани.
На борбу процив нєправди треба реаґовац, кед же зме ище вше морални и етични єства, треба указовац, спозорйовац, нє треба буц цихо и ґу нєправди нє треба приставац. У демократских дружтвох шицко завиши лєм од нас. Ми, гражданє, вибераме власц яку жадаме мац и вона наш сервис, вона треба же би ше у своїм штиророчним мандату старала о наших потребох.
Наша грижа совисци як моралних єствох гутори нам же анї ми нє можеме буц щешлїви кед други коло нас нєщешлїви. Прето установйованє праведносци и праведнєйшей системи нєобходне. Лєм у праведносци ше людска цивилизация може розвивац.
Єднакосц медзи людзми основа за правду и праведносц, а нєправда нє иснує кед сце на боку правди и праведносци. „Заблуди и нєправди кральох поховаю ше з нїма, алє нєправди тих цо пишу закони буду тирвац з ґенерациї до ґенерациї” – гварел швайцарски педаґоґ и реформатор Йохан Хайнрих Песталоци. Максима велького французкого писателя Виктора Иґоа глаши: „Нє чежко буц добри, алє праведни”. О тим би требало роздумац.
ruske.redaktorka@gmail.com