Мария Перкович єдна з ридких новинаркох хтора тото нє сцела буц, а була. Живот так сцел. Борела ше за правду у медийох, критиковала власц, упрекосц тому же така робота вше була опасна. Нє бала ше. Явно гуторела тото цо думала и з чим ше нє складала. Так, з єдного боку, велїм давала наїдїю же ше нашо дружтво нє находзи на драги з хторей ше нє мож врациц. З другого – мушела заплациц.
Сцела буц малярка, алє, гвари, мудра, та ше уписала на филозофию. У Новим Садзе Мария закончує перши рок студиї филозофиї, а други у Беоґрадзе. На просторох бувшей Югославиї теди почина война.
Мария интелиґентна млада студентка, родом з Вербасу, учи и поклада испити, а истого дня кед єй професор з историї филозофиї уписал до индексу найвисшу оцену, дознава же постанє мац. Щешлїва, одлучує народзиц дзецко.
– Думала сом же будзем у Студенстким дому, же предлужим з науку и же ми будзе коло шицкого помагац мой леґинь. Алє пре одредзени здравствени компликациї мушела сом лєжац, и на студиї, голєм єден час, забуц – памета Мария. О три роки Перковичова народзела и другого сина. А вец ше случело таке цо кед ше случи, нє може прейсц без ранцох на твари, та и на Марийовей.
– Року 1997. року оцец моїх синох погинул у транспортним нєщесцу у Руским Керестуре. Вон мал 30 роки, я 27, старши син 4, а младши рок и пол. Я нє мала роботу, а теди була ера Милошевичового режима. Мац ми була новинарка, и було познате же ми родичи опозицийно дїловали, та и тото було вельке препреченє же бим дошла до роботи. Пре мойо идеолоґийни причини у позицийних медийох сом нє могла робиц. Нїґда сом ше нє видзела у новинарстве, алє теди то було жридло дзе бим могла заробиц пенєж. Нє з дзеку, алє з нужди, починам писац. Робим солидно и, як усприч, вше ме частейше волаю, анґажую. Участвуєм у „Одпору” тедишнього режима и там находзим якеш задовольство. Мойо родичи, Єлена и Божидар робели, так же фамелия Трубарац, окреме швекра, найчастейше подкладала хрибет кед слово о хлапцох.
ЛОВҐЛО ЗО МНУ
Мария почина робиц у „Блицу”, 1999–2003, а вец преходзи до „Радия 021” у Новим Садзе и там остава рок, бо 2004. року на виберанкох победзела Сербска радикална странка. У Радию хтори ясно и децидирано бул процив ушорйовацкей политики право-ориєнтованей власци, ситуация ше нагло пременєла, розуми ше, на горше.
– Странски донаторе хтори финансовали опозицийни новини ше поцагли, плаци скресани, а я ше пре финансийни причини врацам до Вербасу. Мало, кед повем же сом з тим була розчарована. СРС ше на вельки дзвери врацела и указала же Войводина, упрекосц своєй структурней помишаносци нїґда нє вишла з националистичного дискурса и же нєтолеранциї єст найвецей праве у Войводини – прешвечена Перковичова.
Мария ознова остава без роботи и дурка на дзвери радикалскей власци же би єй дали роботу на локалней ТВ. Достава ю, без паперох, без контракту…. Робя з ню и велї млади людзе, а плаци вше частейше пожня. Нє прешло пейц мешаци, а млади новинаре ше побунєли и одлучели штрайковац. Як найстарша, Перковичова почувствовала одвичательносц, та ше з компетентнима радзи, прегваря. Млади доставаю гонорари, а Мария одказ. И попри тим же мала найвецей прилоги, уж теди и новинарски награди, вошла до штрайку и вецей нє була ґдовица з двоїма дзецми, хтора достала роботу з початку тей приповедки.
– Я знала же мой политични анґажман з часом принєшє даяки пошлїдки, и зрозумела сом же за мнє вецей нєт места у простору хтори ше вола – медиї. Велї познати мена теди нєставали, єднак так як и нєшка. Я нє мала таке „вельке мено”, нє була сом того формату, алє єднак сом заплацела. Дзвигам главу и нє шпим, конкуруєм на Сайму за спикерку и щешлїва сом, свидома своїх квалитетох, мам глас и дикцию, нєобходне искуство, а главни редактор з хторим бешедуєм на телефон барз задовольни. Гвари, нєт препреченя за роботу, лєм най пошлєм податки. Нє роздумуюци – посилам. И вецей ми ше нїґда нє явел.
Моя психа теди реаґовала, ловґла сом и нє знам цо ме витаргало.
„ЖЕНИ У ЧАРНИМ”
– Шлїдом своїх родичох вше сом активно участвовала у креированю опозицийних странкох, у антивойнових кампаньох, и то було лоґичне и як студентки Филозофского факултета, дзе вше якиш бурї. Друге, я походзим од предвойнових комунистох. Вони шицки участвовали у социялистичней револуциї под час Другей шветовей войни. Писала сом и за єден часопис „Одпор” хтори мал шмишни тираж, но, сцем повесц же мойо писания дошли по Сташу Заєвич и „Жени у чарним”. Пре шицко спомнуте приключела сом ше ґу „Женом”, теди кед почала и моя новинарска кариєра. Ище вше сом активна. Од активизма нє могло жиц, алє я мала компензацию. Ходзела сом на терен, бешедовала з женми, тримала роботнї, преподаваня…
А вец ме мац вжала под свойо. Док тримала школу странских язикох и там сом робела, вец єден час и на Радио Новим Садзе. У „Женох” ше спочатку робело на волонтерскей основи, алє познєйше ше пренаходза средства и за мой анґажман було ми и заплацене.
Нєшка чувам дворочне дзецко, и кус покус ознова ше врацам до медийох. З младима колеґинями робим на єдним проєкту хтори пошвецени тому з чим ше занїмам цалого живота – „миниятури о макс темох”. Буду то Радио емисиї о хлопских темох – фашизме, национализме, милитаризме, расизме, бо сом зрозумела же сом ше занїмала з реґионалним национализмом, а призабула же постоя меншински хторим єднак припадам з часци як Рускиня, и як Ромкиня. Руска заєднїца, як и векшинска, обрацена ґу фолклорним темом, як и церкви, єдному конзервативному приступу, а думам же история еманципациї рускей заєднїци хтори творели на малим язику и стваряли поезию, надвисшує руралносц и конзервативносц. И прето Александра Живкович, Ана Мария Ранкович и я ше влапиме до того. Важне нам указац на гевти механїзми и идеолоґиї хтори вплївую на живот, на тото же кед рано станєм, кед ше пребудзим, отверам празни фрижидер – гвари Мария.
ДЗЕ ЖЕНА НЄШКА?
– Положенє женох нєшка уназадзене. Медицина була дакеди високо плацена, а накадзи технолоґийни професиї вошли до експанзиї, хлопи их побрали, бо су плаценши, а женом охабели тото цо менєй плаценше – медицину, просвиту… барз ценєни професиї у 19. и 20. вику. Хлопи женом уступели и новинарство, бо ше пенєж круци у нових технолоґийох. У социялизме жени були єднак плацени за исту роботу, и таке искуство було у шицких социялистичних державох. Но, цо повесц на тото же Европски парламент пред двома роками мал пред собу написани предклад хтори писали жени лївоориєнтовани бувшого восточноого блоку и вимагали же би ше конєчно виєдначело плаци хлопом и женом за исту роботу. Вон то одбил!
Медиї на тарґовищу завиша од власци, и медиї нє простор дзе ше озбильно може дацо пременїц. У „Женох” сом могла радикалнєйше повесц тото цо думам. У медийох – нє – твердзи Мария огорчена з нєшкайшим вельким материялним подзелєньом медзи людзми.
– Нєшка капитализем чловека 12 годзини дньово експлоатує, же би вон нє мал кеди думац, лєм робиц и приношиц профит приватнїком. И то цали смисел нашого живота. Капитализем сурови так як цо бул и у прешлим и предпрешлим вику, а нажаль, нєшка єст вельо вецей софистицировани механїзми же би умертвели людзох, же би их вичерпали, и нє охабя им простору же би були критични.
ОСМИ МАРЕЦ
Осми марец пред нами, а биланс таки же маме вельки процент нєзанятих женох, постояци синдикати нє роботнїцки у правим смислу того слова, и вони у служби капитала…
Мария гвари же єй тот дзень єднак важни, як и пред децению, двома…
– То датум хтори ясно дефинує класну борбу роботнїцкей класи медзи буржоазию и требал би буц револуцийне швето. Ми у „Женох” му пробуєме врациц жридловосц и значенє, як и добра часц орґанизацийох у Сербиї, правда, феминистични, лївичарски, алє нє масовни. Нєт нас досц, а лєм ше ту чува тото лївоориєнтоване ядро револуцийних значеньох – закончує Мария сиґурна же на тото швето муши буц марш.
Єст велї жени цо у тей держави думаю так як и Мария Перкович. Вони на Осми марец нє дарую и нє доставаю квеце. Барз им важне же би ше самоорґанизовали, як класа и як жени зоднука своєй класней позициї борели за свойо права. Чи годно убудуце дацо вецей зробиц на тим конаре, чи нє, нє мож знац. Вредзи пробовац, ясно и одлучно. Нєт за тото лєпшей нагоди од самого Осмого марца.