Прешлого тижня ше швецело: Сретениє, Св. Трифун, Дзень залюбених… Чи дахто трима до даєдного з тих дньох чи нє, анї нє таке важне, красне слово, любов и потримовку звичайно нїхто нє одбива. О тим як свою любов и почитованє през живот чували Даница и Михайло Кашовсково з Дюрдьова, чия приповедка почала праве 15. фебруара, на Сретениє, давного 1969. року, шведочи Даница.
Шейдзешатих рокох прешлого вику, теди кед комбайни ище нє вошли до гонох и кед ше кукурицу з руку ламало, велї людзе зоз Сербиї приходзели до войводянских местох помогнуц ламац, рубац кукуричанку и заробиц. Нашо людзе почитовали їх роботу, бо були вредни и чесни, а кед ше роботу закончело, Сербиянци, як их шицки волали, одходзели дому. Велї ше з обидвох бокох сприятелєли.
З Мойковичу и околних местох у општини Крупань, до Дюрдьова тиж приходзели ламац, а вец вжиме, кед на полю нє було тельо роботи, волали Дюрдьовчанох як госцох.
Дюрдьовчань Михал Кашовски и його шовґор ше позберали и пошли. Михал уж нє бул анї таки млади леґинь, та себе раховал же кед ище вше нє нашол дзивку за женїдбу у своїм валалє, можебуц ше му даєдна трафи и од далєй…
МИХАЛ БУЛ УПАРТИ
Як госц у гевтих крайох Михал ше упознал з двома дзивками, алє ше му анї єдна нє спачела. Запатрел ше до Даници. З ню лєм раз бешедовал, пачела ше му же є вше нашмеяна, та ше єй на концу и опитал чи ше за ньго ода.
– А я му гварим, „га, одам ше”. Алє кед сом ютре пошла на иґранку, а я там видзим и леґиня хтори ше ми од скорей пачел, крашнє танцовал, влапел ме за руку и уцагнул до кола. О єден час ше и Михал зоз шовґром зявел на тей иґранки, алє я ше уж ламала. Мала сом 17 роки, и нє знала сом цо робиц, та сом пришла ґу Михалови и гварим му же сом ше предумала. Цо є ту є, думам себе. Нє було му право, врацел ше до Дюрдьова, а я думала же ше так нагнївал же ше нїґда вецей нє стретнєме. Кед я єдно рано станєм, а од нього сцигує писмо. Крашнє ми писал, видзим, нє гнїва ше, та му и я так исто крашнє одвитовала. О кратки час сцел знац чи сом ше нє предумала, та писал мойому сушедови най придзе зо мну побешедовац… Сцел буц сиґурни, сцел лєм мнє, так ми и гуторел. И цо сом могла, пристала сом. Вец мой оцец Живко зоз шестровим мужом пришол видзиц дзе ше я то одавам. Кед ше врацел гварел же му ше пача людзе, алє и ровнїна. На Сретениє, 15. фебруара 1969. року мой Михайло зоз шестру Феброну пришли по мнє – почина Даница о тим як ше упознали, як ю приведли до Дюрдьова и як його родичи и шестри нє мали нїч процив, и барз ю крашнє привитали.
– Швекор и швекра були добри людзе, такой поволали родзину и сушедових на палєнку, и так зме почали жиц, шицки вєдно. Я пришла з велькей фамелиї, мала сом двох братох и три шестри, а и мой Михайло, аж пейц шестри и єдного брата. З його фамелию зме жили якош блїзко єдни при других. Почитовали зме ше, а о три мешаци сом розумела скоро шицко по руски, о пол рока сом уж и бешедовала. Правда, вецей раз ми нє пошло так як сом сцела, алє ме швекра радзела най на то нє патрим и лєм най бешедуєм. Була мудра жена, и нїґда на мнє нє дала – гвари вона.
О рок и пол Михал и Даница купели хижу и почали жиц сами. Парасцели, робели жем, ходзели и на наднїци, тримали статок. Нащивйовали и Даницов род, почитовали и єдни и други обичаї, ходзели и до нашей церкви, и на слави. Кед ше народзела Славица, а о даскельо роки и Весна, накадзи подросли Даница их уписала до рускей оводи, а потим и до школи.
– Нє роздумовала сом, оцец им Руснак, а и шицки коло нас, та сом сцела же би дзивчата крашнє бешедовали по руски. И нє лєм же бешедовали, алє ше и добре учели. Любела сом пойсц на родительски схадзки, теди сом ше барз цешела – щира наша собешеднїца.
У РЕКЛИ ЧУВАЛ ПИСЕМКО
Пред дзешец роками Михал ше похорел и умар. У малженстве з Даницу були 44 роки. Живот прелєцел, гвари вона, и можебуц нєшкайшим младим нєшка чежко задумац пристац одац ше за дакого з ким ши лєм раз, або два раз бешедовал, а нє ище и жиц телї роки.
– Вон ше мнє попачел кед ми такой на початку гварел же жена зна чловека погубиц, алє зна з нього створиц и ище лєпшого чловека. Нє дал на жени, радзел ше зо мну, уважовал ме и добре зме жили, скромно. Знаже же пришло же зме ше и прегварели, повадзели, алє то нїґда длуго нє тирвало. Почитованє вельке було з обидвох бокох. Раз сом му у рекли нашла писемко, гевто писемко цо сом му врацела кед ми писал на самим початку. Питам ше му же нач то чува телї роки, ша я би то руцела, гварим му, а вон ми вицагнул з рукох и врацел до кишенки. „Я то чувам” – гварел ми. И по тим видно яки бул, а и як оцец наисце ше трудзел. Нашо дзивки барз любел, а дахто мушел буц и строгши, та то мушела буц я – гвари Кашовскова и винїма шкатулу з фотоґрафиями. На нїх дзеци, свадзби, унучата, праунуки…
– Кажде пошол за своїм животом, дзивки ше вишколєли, давно пошли з нашого обисца, унучата тиж. Два унуки ту у валалє, алє и вони маю обовязки, у Зренянину у школи, и у Новим Садзе, уча ше и робя, вони ме тераз и найчастейше обиходза. Треца унука одата у Сербиї, у моїм краю, а унук у Словацкей тиж зоз свою фамелию. Любим кед приду, виприповедаме ше, нашмеєме, а од младшей дзивки уж мам и два праунучки. И сушеду мам добру, и так зме себе вжали же кажде рано попиєме кафу, раз у нєй, а раз у мнє. Так нам красше почнє кажди нови дзень – гвари на концу Даница Кашовски.
БУЛА МУ ЯК МАЦ
Кед ше Даницова власна шестра одала, уж зоз супругом мали малого Драґана кед пре роботу одлучели пойсц до Французкей. Даница такой гварела же най Драґана принєшу до Дюрдьова, та будзе роснуц вєдно зоз Славку и Весну потамаль док ше нє враца.
– Драґан бул малючки, по рокох таки як и наша Весна, и бул добри хлапец. Штири и пол роки у нас жил. Вон думал же му Славка и Весна шестри, а я и Михал оцец и мац. З нами аж и по руски бешедовал.
Нєшка ма свою фамелию у Сербиї, а роби у Москви. З часу на час ше и чуєме – гвари Даница.
ЛЄГЧЕЙШЕ ПО РУСКИ
– Мала сом сушеду, Словенку, и з ню по руски бешедуєме. Тераз кус далєй жиє, алє док зме були младши и сушедово, раз так ше ми у бешеди опитала: „Дано, чом ми бешедуєме по руски, ти зоз Сербиї, я зоз Словениї?” А я єй гварим же нам так сиґурно лєгчейше кед и зоз дзецми по руски бешедуєме. „Правда, маш право” – гвари вона, та зме так и предлужели.