Проєкт обнови старей рускей хижи добри практични приклад сотруднїцтва наших националних з покраїнскима институциями, и треба же би постал модел за шицки проєкти хтори руска заєднїца нє може витвориц сама.
Адаптованє найстаршей рускей хижи, як ю Керестурци волаю, хтора ше находзи на Вельким шоре, почнє шлїдуюцого тижня под надпатрунком и по проєкту Покраїнского заводу за защиту памятнїкох хтори за тоту роботу обезпечел три милиони динари як инициялни средства по конкурсу зоз Покраїнского секретарияту за културу, явне информованє и одношеня з вирскима заєднїцами.
Одвичательни проєктант спред Покраїнского заводу, архитекта Єлена Филипович, технїчар Радослав Филипович и консултант на проєкту др Миряна Дєкич, вовторок, 8. авґуста нащивели Стару хижу, пре остатнї консултациї и пририхтованя пред початком роботох. З тей нагоди, од Миряни Дєкич котра роками анґажована на чуваню руского културного нашлїдства, дознаваме же на тендеру вибрани окончователє роботох хтори знаю стари технїки будови зоз стародавнима материялами, а цо шицко будзе поробене на Старей хижи Дєкичова гвари:
– Того року плануєме поробиц шицко же би ше обєкт, т. є. хижу заварло. То подрозумює нову конструкцию за закрице и саме закрице, направиц нови комин, потим заврец хижу з облаками и дзверми и обилїц. То би була перша часц, а нарок би ше робело далєй и ушорело ентериєр – треба обробиц мури, сподок, пеци и шицко цо будзе требац. Положи ше и нову ограду та же би так обєкт бул порихтани за одредзене хаснованє. А будземе ше намагац же би шицко було цо автентичнєйше. – потолковала др Миряна Дєкич.
По словох фаховцох зоз Заводу обнова Старей хижи почнє идуцого тижня, односно уж тих дньох кед ше будзе привожиц потребни материял, а кельо будзе тирвац завиши од хвилї и условийох яки потребни за роботу на стародавни способ.
ПРОЄКТ
Конкретно, по проєкту предвидзене же би роботи були закончени за 60 днї. У Явней набавки хтору розписал Покраїнски завод за защиту памятнїкох култури початком юния, детально начишлєни и описани шицки роботи хтори ше вимагаю од виводзачох роботи. Насампредз, инсистує ше на очуваню автентичних елементох будинка, природних материялох яки ше хасновало пред 300 роками, и кельо можлїве, будовательних технїкох з того часу. Проєкт направени на основи Студиї о застатим стану будинкu, хтори пред тим виробели фаховци Покраїнского заводу. У студиї констатоване же будинок мож обновиц, алє тиж же елементи природи, алє и людска нєдзбалосц, охабели драматични пошлїдки и же хижа обачлїво препадла од остатнєй обнови штредком дзеведзешатих. Теди трошки основних конзерваторско-рестаурацийних роботох преценєни на два милиони динари, а тераз по проєкту обезпечени милион вецей, за детальну реконструкцию. Понукнуца на Явней набавки отворени штредком юлия, а роботу достали три виводзаче – „Нинкович компани” и „Орнамент Инвестинженєринґ” з Беоґраду, и „Архитектура-Проинґ” з Нового Саду. Як спомнуте, тирванє роботи одредзене на 60 днї.
РОЗВОЙ
Обнова старей рускей хижи длугши час була косц у гарлє рускей заєднїци. Други приоритети, нєдостаток пенєжу и зложени маєтно-правни одношеня хтори аж влонї розмервени, причина же скоро три децениї тот, за руску заєднїцу, драгоцини памятнїк култури препадал. Медзитим, ситуация ше злєпшала кед обєкт постал власносц Националноґо совиту Руснацох, хтори го одкупел у маю 2016. року за приблїжно 110 тисячи динари и цену провадзацих таксох. Аж теди ше здобули формални условия же би ше розпочалo проєкт єй обнови, гоч контакти и сотруднїцтво Националного совиту и Покраїнского заводу розпочати уж 2012. року, кед и виробена спомнута Студия.
Иншак, хижа од 1965. року под защиту держави, а з того периоду и єдини даскельо конкретни податки хтори о нєй нєшка знаме. По шведоченю и приповедки Керестурцох, хижа теди мала коло 200 роки, и ище випатрала як у чаше кед ше у нєй бивало. По тедишнїх спознаньох фаховцох, датована є до вчасней другей половки XVIII сторочя, а предпоставя ше же є будована по типским моделу яки за приселєнцох предписал державни ерар з Кули. Найскорей була наменєна за єдну фамелию и вироятнє перши ґенерациї Руснацох жили у подобних хижох. Єй нєшка найинтересантнєйши деталь, же є шлєпа до шора, з облаками до довора, випатра тиж бул предписани, же би ше руске населєнє розликовало од валалох источашнє колонизованих Швабох. Од 1991. року є по класификациї Покраїнского заводу катеґоризована як нєрухоме културне добро велького значеня у Войводини. Остатнїраз є растаурована и конзервована 1995. року, з нагоди 250-рочниїци приселєня Руснацох.
ЗНАЧЕНЄ
О тим цо обновена Стара хижа будзе значиц за валал, з угла Туристичного здруженя Руски Керестур потолковала його предсидателька Любица Няради:
– Вшелїяк же будзе добре кед ше тоту хижу обнови и кед ше направи ище єдно туристичне понуканє валала. Думам же є интересантна, бо и я там була першираз нука аж тераз, кед зме робели при нєй. И док ше цалком ушори думам же будзе єдно красне место дзе ше годно одвесц туристох цо приду до валалу. Но хижа будзе нє лєм туристичне понуканє, алє и єдно едукативне место хторе вихаснуєме вєдно зоз Здруженьом женох „Байка”. Уж зме роздумовали о опреманю нукашньосци, же би ше намесцело шицко як дакеди випатрало. и же би там було место и за друженє и за госцох, а и едукативни центер за младих, бо мац єдну таку стару хижу – велька вредносц.
ПРИРИХТОВАНЄ ТЕРЕНУ
Же би могло почац конкретни роботи на адаптованю Старей рускей хижи, 1. и 2. авґуста од гущави и шмеца розчисцени двор коло нєй, простор опрез обисца як и сам будинок. Першого дня робели роботнїки ЯКП „Руском”, а другого предлужели волонтере учашнїки Медзинародного волонтерского кампу, млади з орґанизациї Пакт рутенорум, и заняти у Служби Националного совиту Руснацох.
„Руском” покошел двор и на драже и розчисцел шицко желєнїдло, а волонтере докончели розчисцованє и одвоженє шмеца у чим зоз своїм трактором помогол и єден Керестурец. За шицких хтори були помогнуц на концу акциї бул полудзенок хтори обезпечело Роботне цело за младеж нашого Националного совиту.
