З Наталию Гнатко предлужуєме розгварку о єй перших крочайох у настави, о тим як основане Дружтво ,,Руснак” и Актив учительох з хторого настали велї активносци, о фаховим усовершованю, алє и о фамелиї.
Кед почала робиц, Наталия мала помоц и потримовку учительох дзе ше окрем Нади Баричовей могла опрец и на Томислава Руская, хтори тиж преподавал у Петровцох, Ксению и Дюру Лїкарових, учительох з Миклошевцох, алє и на велїх, на учительки и учительох зоз Активу учительох Дружтва ,,Руснак”. Теди кед починала, гвари же було лєгчейше робиц.
– До школи ходзели дзеци хтори знали бешедовац по руски и розумели нашу бешеду. Нєшка уж иншак, на руски язик ходза велї хтори дома нє бешедую по руски, та их потребне учиц так як кед би им наш язик бул странски. Можебуц сом дакус престрога, алє то так. Та заш лєм ми мило кед єст зацикавених, гоч сом покус жалосна же дома родичи вше менєй зоз власнима дзецми приповедаї по руски – гвари вона и бешедує же за учительку мацеринского язика важне кельо ма усадзеней рускосци од своїх родительох, бо нєт написани кнїжки зоз хторих би могла преподавац о културним скарбу.
– Вец ше врацам до свойого дзецинства и отамаль черпам тото цо учим школярох. Часто ше ми дзеци знаю опитац – одкаль ви учителько знаце тельо коляди? – Ша научели ме мойо родичи, гварим им.
А правда иста, родичи перши учителє. Тото цо нас вони науча, то студзенка, то жридло з хторого вше мож черпац – гвари Гнаткова.
Снователька Дружтва ,,Руснак”
Наталия Гнатко попри тим же є учителька мацеринского язика, єдна є зоз снователькох Дружтва ,,Руснак”.
Гнаткову оддавна цикавело дзе ище жию Руснаци окрем у Бачкей и Сриме. Жадала пренайсц свой народ, виглєдовац прешлосц, упознац обичаї людзох хтори ше декларую як Руснаци лєбо Русини… У своєй професиї ше упознала зоз Люпку Фалц и Наду Барич, хторим пришла идея на розум же би ше требало приключиц ґу Шветовому конґресу Русинох. Александар Зазуляк, тедишнї секретар Конґресу, им потолковал пропозициї, лапели ше до роботи, зробели шицко цо по предписаньох Держави було потребне и 20. мая 2003. року основали Дружтво ,,Руснак”. Воно отворене за шицких зацикавених зоз Републики Горватскей, а 2005. року є прияте до Шветового Конґресу Русинох.
Нєодлуга у рамикох Дружтва основани Актив учительох, а праве учителє зоз Активу були порушоваче и велїх других активносцох.
– Перше ше основало тамбурову секцию, хтору водзел професор Томислав Рускай. Я ше приключела зоз шпиваньом, а учителька Меланка Джуджарова почала робиц зоз подобову секцию. Як ше Дружтво розвивало, так ше розвивало и активносци у нїм, а ґенерациї ше зменьовали. Дружтво наступало по шицких державох хтори члени Шветового конґресу Русинох, окрем у Канади. Чекаме поволанку и з тей держави, лєм ше перше треба доказац дома – толкує длугорочна секретарка Дружтва ,,Руснак”.
Пестованє култури и традициї Наталиї барз важне, нє лєм пре професию, алє и пре особне задовольство.
– Робим то прето же у тим уживам. Нє плацена сом за тото, алє сом щешлїва кед стретнєм своїх Руснацох, Русинох, Лемкох по цалим швеце, кед видзиме же кельо того заєднїцкого маме, гоч нас столїтия дзеля єдни од других – гвари.
У рамикох Дружтва ,,Руснак” оформени и Форум младих, хтори барз повязани з другима младима з Конґресу. Одходза єдни ґу другим до нащивох, до шицких державох членїцох, дружа ше, робя на проєктох значних за Русинох у цалим швеце, чераю и здобуваю нови знаня и приятельох. Крашнє видзиц же тоти перши ґенерациї хтори були у Форуму младих, нєшка приходза до Дружтва зоз своїма дзецми.
А на 10. Шветовим конґресу Русинох бул єден конґресни дзень у Горватскей, госцом була порихтана програма хтора познєйше преросла до медзинародней манифестациї ,,Кед голубица лєцела”.
– Дружтво ,,Руснак” отвера своїм членох дзвери до швета, ґу Руснацом, Русином, Лемком, ґу гевтим з хторима маме заєднїцки коренї и стебло, а ми по цалим швеце розширени як конари старого, витирвалого дуба.
Од 2021. року, з наймладшима у Дружтве почала робиц Ивона Гнатко, Наталийова дзивка.
Стретнуца и фахово усовершованє
Гнаткова ше попри велїх активносцох дзечнє приключела Стретнуцу руских школох зоз Бачкей и Сриму, хторе орґанизує Дружтво за руски язик, литературу и културу.
– Там ше стретам з пайташками з хторима сом студирала, вше дознам дацо нове, чераме искуства…З пиху можем повесц же того року тото Стретнуце отримане у Горватскей, а домашнї були ОШ ,,Антун Бауер” и ПШ Петровци, школа дзе я учителька. Нашо учительки з Горватскей тиж дзечнє иду на тоти Стретнуца.
Наталка толкує же фахове усовершованє учителькох барз значне за розвой каждей школскей системи, алє при Руснацох у Горватскей, часточно пре мале число самей националней заєднїци, алє и пре нєдостаток фахового кадру, тот сеґмент нє мож дзвигнуц на висши уровень.
– Надумала сом же попри одходу на Стретнуца руских школох до Бачкей, пойдзем учиц и руски язик до Прешова. Жадала сом научиц ище даєдну вариянту руского язика, а там ше указала добра нагода за прешовску вариянту.
Першираз сом достала стипендию зоз Фондациї ,,Хелен Тимо”. То була лєтна школа руского язика, хтору ше отримує на Универзитету за руски язик и културу у Прешове, а того року сом себе школованє сама заплацела.
Курикулум за руски язик и културу
– Першираз одкеди ше преподава руски язик, до Министерства придани курикулум за Руски язик и културу. Було нас штверо у ґрупи, професорка Илона Грецешин и професорка Леся Мудри, вец и Сладяна Домладовац и я, а рецензент бул проф. др Михайло Фейса. Домени у курикулуму обробйовани по искуству у роботи и познаваню материї. Илони Грецешини припаднул язик, Лесї Мудри литература, а мнє, понеже мам найвецей искуства, припаднул идентитет – гутори учителька и предлужує – верце то барз велька робота, алє ище лєм два крочаї, алє два вельки крочаї по тото же би ше по тим почало робиц. Попри тим же Министерство ма дац желєне шветло, шицко ище будзе требац преложиц на руски язик – гвари вона.
Наталия Гнатко ношителька значних припознаньох Шветового Конґресу Русинох як и Дружтва за руски язик, литературу и културу, а ту и сертификат о закончених студийох на Институту руского язика и култури у Прешове.
На концу, як цо то учительки звичайно робя, лєм єдно поручела – пестуйме свой язик, бо го будземе мац потамаль, док жиє наш язик медзи нами. Дотля и ми живи.
Проєкт ,,Руска свадзба”
Зоз школярами учителька Натка порихтала цалу свадзбу, так як ше дакеди при Руснацох свадзбовало. Понеже проєкт повторйовала кажди 8 до 10 роки, случовало ше же школяре першей класи як мали дзеци под ручнїками, у осмей класи були млода лєбо млоди. Шицки шпивали, танцовали, як на правей свадзби.
– Дзеци тото запаметаю, останє им у красних памяткох, а источашнє вельо дознаю о свадзебних обичайох при Руснацох – прешвечена учителька.
