Жиєме у дружтве у хторим ше людзе боя же буду стиґматизовани, нєдзечнє сцу подзелїц бриґи анї з найблїзшима, часто нє сцу поглєдац помоц. Нє тайна же до психолоґох, психиятрох и терапеутох чежко дойсц, лєгчейше з полним бутєларом, алє анї тото нє ґарант за виздравенє. А же як держава помага своїм гражданом у тей обласци, видно кед ше случа траґедиї. Кед шицко зацихнє, и вона цихо.
Пре траґедиї и нєщесца, пре блїзких, и вообще людзох хтори настрадали, велї доживюю емотивну кризу. Психолоґове гваря же нормалне и природне же людзе у шоку кед ше таке дацо случи, же су перше нєсвидоми о тей траґедиї, же присутни бес хтори за собу поцагує велї други емоциї як цо то смуток, страх и нємоц… Дакеди тоти емоциї нательо моцни же при даєдних порушаю думки о самозабойству.
Фаховци з тей обласци надпоминаю же цалком у шоре кед ше подло чувствуєме и же барз важне о тим бешедовац, нє тримац то у себе. Найчастейше ше людзе питаю ґу кому ше маю озвец, кому конкретно задуркац на дзвери и поглєдац фахову помоц, глєда ше препорука, потримовка. Нажаль, велїм тота потримовка през рок нє доступна, перше пре финансийни причини, а то потвердзели и нєдавни виглєдованя у Сербиї же нам система институционалней и потримовки у заєднїци нє подмирює потреби гражданох.
Добре знаме же ище вше жиєме у дружтве у хторим єст предрозсудки и неґативни стереотипи хтори провадза теми о менталним здравю, же особи хтори маю ментални проблеми стиґматизовани. Ище вше ше случує же людзе нє сцу пойсц до психиятра, боя ше же би их дахто нє видзел пред дзверми ординациї и положел му етикету же є нє як треба.
Барз вельке питанє чи и нєшка, у двацец першим вику тоти цо маю бриґи вообще можу о тим побешедовац з найблїзшима и приятелями, и то и основна причина прецо нє глєдаю помоц. У малих стредкох ище горше, лєдво же маю лїкара у Доме здравя, а дзе ище психолоґа або психиятра.
Ту оддавна виновати и ми як дружтво, нє научели зме дзеци же би глєдали помоц. Врацме ше даскельо децениї назадок, кед зме були у школи… Ґу психолоґови, а познєйше и педаґоґови ишол тот хто направел даяки проблем, по кари. А школски психолоґ часто бул нєприятель школским дзецом. Давно требал мац иншаку улогу.
Нєшка кажде хто диґитално писмени, зна цо ма ґуґлац и дойдзеце до одредзених информацийох, но нє верим же тоти хторим треба помогнуц пойду на сайт Дружтва психолоґох и буду глєдац одвитуюцих терапеутох. Ми нє маме базу податкох, та аж анї лїстину тих цо даваю психотерапийни услуги, Законска реґулатива нє постої, гоч маце морйо совитовалїщох хтори ше каждодоньово отвера, (цени услугох анї да нє споминам). А тото цо важне, то питанє чи особи квалификовани и у хторей мири пациєнт у ризику кед отвори дзвери такого совитовалїща, або ординациї… Вокраци, як вец дойсц до фаховцох за менталне здравє?
Референтни установи хтори ше занїмаю з менталним здравйом постоя, алє су нєвидлїви, гоч би требали буц доступни и явносци. То було и єдно зоз заключеньох на Фестивалу менталного здравя у Новим Садзе дзе предкладане же би упутства, або информатори текстуални, або на интернету, людзе могли пречитац у Доме здравя, на автобуских станїцох… Наведзени и приклади добрей пракси у других державох дзе числа, або коди СОС телефонох вшадзи по метроох и станїцох дзе велька циркулация людзох. Хто сце, висликує код и дойдзе до линка дзе може дознац тото цо му треба.
Нєдавну вельку траґедию на Гайзибанскей станїци у Новим Садзе, алє и лоньски майски траґедиї фаховци за менталне здравє охарактеризовали и як колективну трауму, бо то велька траґедия и огромни боль, а як час преходзи, пошлїдки того, з часом, гваря, велї годни видзиц и на себе. У таких хвилькох, надпоминаю, важне буц потримовка єдни другим, поглєдац помоц, бо чловек през шицко нє може преходзиц сам, односно, нє муши.
Колективни акциї у таких случайох тиж барз важни, бо тото цо чувствуєме, дзелїме з другима. Пред двома тижнями отворена кнїжка жалосци у Скупштини Нового Саду, у варошу ше палєло швички, людзе давали крев, орґанизовани протести… Важне кед мож допринєсц на гоч хтори способ, кед людзе можу бешедовац о тим, же би терха нє була така чежка.
Центер за емотивну потримовку и превенцию самозабойства „Шерцо”, (отворени є през цали рок), поволал гражданох же их можу поволац и контактовац на вецей способи, а єден з нїх наволац на 0800 300 303, отворена и Национална СОС линия за превенциї самозабойства 011 7777 000, прейґ мейлу projektnitim@ gmail.com мож дойсц до психолоґох. На Фейсбуку єст розлични платформи, єдна з нїх инициятива „Za tebe, važno je” ґу хторей ше мож приключиц. На тей платформи людзе даваю потримовку єдни другим. И можебуц найвекши бенефит кед слово о дружтвених мрежох и тей теми, то тото же нє лєм хаснователє, алє и шицки, и директно и индиректно, дойду до тих информацийох на порталох. То тота видлївосц, велька можлївосц же дахто на интернету подзелї свой проблем, и видзи же ше нє єдини з тим бори и же ма потримовку.
Нє досц о менталним здравю бешедовац лєм теди кед датуми, Фестивали, и лєм кед ше случи даяка траґедия. Помоц и потримовка людзом вше потребни. А менталне здравє наш найзначнєйши ресурс, од того нє маме нїч драгоцинше.