Длугорочни дзияк у нашей Грекокатолїцкей церкви священомученїка Йосафата у Кули, Яким Рамач, на инициятиву своєй парохиї у марцу достал Повелю з подписом папи Франциска. Того року зоз супругу Ружицу дожили и 60 роки супружества.
Яким за 60 роки достал и папову Повелю, бо цали час у своєй парохиї бул активни дзияк, вредни и сцели, а поготов кед ше будовало терашню церкву на чолє з парохом о. Йосафатом Воротняком, нажаль уж покойним. У тим анґажованю, алє и у културним живоце Руснацох и Українцох у Кули, здушнє го потримовала и його животна сопутнїца Ружица, хтора покус през франту гварела:
– Кед ше у церкви дацо робело, Яким вше бул там. Кед бим ше му опитала же дзе идзе, одвит вше бул – на парохию. Дома лєм спал, бо попри роботи вельо часу там препровадзовал. А кед ше на мольбу робело, вец и я помагала з другима женми – гвари Ружица, хтора люби пофрантовац, та заключує же лєпше же там ходзел, як да заходзел до карчми.
– Гоч при нас карчма нєдалєко, я нїґда нє любел бридки слова, лаца, опивац ше.., та сом од того странєл – надовязує ше бачи Яким.
Церкву любел одмалючка, бо у вири бул виховани у родним Руским Керестуре, а и покойни владика Сеґеди бул його баби Провчийовей братняк. Но, його доля нє була лєгка.
– Остал сом широта без оца, од 15 мешацох, кед оцец спаднул з коня у войску. Теди зме од Рамачових пришли до Провчийових на Збегньов до мацеровей мацери, и там сом роснул. О якиш час мац ше одала до Бачинцох, а я остал у баби, ходзел и до оводи, а владика до нас доходзел, як и ми до ньго. Кед умарла баба, я бул ище у оводи, мац ме вжала ґу себе, до своєй новей фамелиї до Бачинцох, дзе сом остал до законченя Другей шветовей войни. Очуха ми забили док робел у винїци на брегу, т. є. нєстал з поля и нїґда вецей ше нє знало за ньго. Одроснул сом, закончел ремесло за тишлїра, робел перше у Сонти, вец и у Новим Садзе, а потим ту, у Кули, у Млїну „Житобачка” одкаль сом пошол и до пензиї – припомина памятки наш собешеднїк.
Яким и Ружица пред шейсцома децениями
НЄ ОСТАЛО ЛЄМ НА ПОЗНАНСТВЕ
Интересантне було чуц и як ше упознали зоз його Ружу, а то ше случело у гайзибану на драги медзи Вербасом и Кулу. О тим нам Ружа виприповедала:
– Путовала сом дому до Кляїчева з Беоґраду, а вон ше ми опитал чи може шеднуц. Од слова до слова, гварел же придзе до нас на Нови рок… Анї сом нє знала же одкаль є, но, Яким отримал обецунку. Я раз так випровадзам свойо нини на станїцу, и кед раз, обачим го. Лєм цо сом нє спадла, а вон лєм ишол за нами, а нїч ше нє оздзивал. Кед зме остали зме сами, та вон пришол зомну аж до мойого дому. Пришли ме пайташки волац на дочек Нового року, а я ше вигварям же сом хора.., а остала сом з Якимом. Пришол ознова на Крачун, заручел ме 15. фебруара, пришол по мнє, 16. дзе нас причекал коч на станїци. Причекали нас на драже, бешеди кельо сцеш, шицко чуєш, а нїч нє розумиш. Владика Сеґеди нас винчал, но, теди ище як парох у Керестуре. Яким бул дома тидзень, а вец пошол до Нового Саду робиц, а мнє охабел. Бабово пайташки ме приходзели опатриц, и кус покус, кед моя мац приходзела, я з ню по сербски, зоз швекру по руски, и так зме ше радзели, гоч можем повесц же сом швидко научела по руски.
Як схопни и добри майстор бачи Яким нєодлуга достал стаємну роботу у кулским Млїну, алє у тот час путовал, бо ище нє заробел на бициґлу. Раз го на драже видзел владика, та му на дарунок купел бициґлу, и вец, розуми ше, було лєгчейше. Вредни Яким нєодлуга заробел же и хижу могли купиц у Кули, правда, стару, алє була їх, а з роками и нову справели.
И його супруга Ружа нєодлуга там почала робиц.
– Кед змедостали роботи, Яким ше ми опитал же цо будземе з мацеру, а я му гварим же най придзе з нами до Кули. У Керсестуре ше нам Мижо народзел, та, гварим, будзе го хто чувац. А я пендзию заробим, лєпше як да на нас шицких робиш сам. Так сом 42 роки була зоз швекру, дзеци зме одховали, бо зме мали и Кристину. Дзеци ше розишли, було нас пецеро у хижи, а тераз зме двойо. Но, крашнє ше складаме и помагаме – толкує андя Ружа на красним руским язику.
Накадзи ше преселєли до Кули, пошли до нашей парохиї, т. є. до римокатолїцкей каплїци св. Рока дзе ше отримовали и нашо богослуженя. Там служели монахи василиянє о. Венедикт Сабо и о. Билєнкий.
ДЗИЯКОВАНЄ БУЛО НА ПЕРШИМ МЕСЦЕ
– Пошол сом на службу, шедзим коло Якова Чизмара, и док шпивал, нараз ше цошка закашлял, та я припомогнул, а до конца зме вєдно шпивали. По Служби паноцец Сабо пришол, та ше опитал же хто то шпивал, и кед чул же сом нови парохиян, замодлєл ме най помагам дзиякови. Од теди сом почал шпивац, вше кед сом могол, гоч то бул час же ше до церкви бранєло, алє я церкву нє сцел опущиц и нїхто ми у фирми тото нє предруцел, озда були задовольни зо мну – памета бачи Яким. Шпивал и на кресценьох, винчаньох, хованьох, як у Кули так и у Крущичу, єден час и у Червинки дзе були филияли. А як зме спомли вельо ше анґажовал кед ше 1982. року будовало нашу церкву з о. Воротняком ЧСВВ. Шицко цо було древене вон монтирал и складал, и олтар и иконостас у церкви, у манастире монахох, у доме шестрох, часто му и син помагал, лєбо за минималну плацу, а найвецей на Славу Божу, бо шицко робел з вельку любову.
Тераз кед ше роки накотуляли, Якимови 84, а Ружици два менєй, як гвари наш писатель, помали „вистала и їх конїца” гоч ше ище нє даю.
– Сами жиєме и нє завишиме нї од кого, маме два пензиї. Я зоз свою супругу барз задовольни. Задовольни сом же можем ище и до церкви ходзиц и зашпивац – закончує бачи Яким. Гоч Ружи уж чежко старац ше о обисцу после двох операцийох, заш лєм часто пофрантує:
– Понеже нас владика винчал, а вон жил прейґ сто роки, та франтуєм же и я сцем жиц сто. Алє мушиш и ти зо мну, бо цо я будзем сама – гвари Ружа свойому супругови.
БУЛ АКТИВНИ У КУЛТУРИ
Док були млади Яким бул активни у КУД „Иван Сенюк”, єден час бул и предсидатель Дружтва.
– Активни бул и Яков Чизмар, и други, дзе зме були вєдно и Руснаци и Українци, мали зме фолклор и шпиванє, и наша Кристина була активна. Ношнї сом ходзел жичац на своїм авту до Керестура, а були зме млади, та ше нам сцело. Жаль ми лєм же пришло до подзелєньох, бо думам же зме вєдно були моцнєйши – заключує бачи Яким.
ЦЕША ШЕ У СВОЇХ ДЗЕЦОХ
Ружа и Яким Рамачово маю сина Мижа и дзивку Кристину. Син оженєти, маю сина Желька, и жию у Кули, док Кристина бива у Кикинди. У Керестуре закончела Педаґоґийну академию, а тераз роби як професорка у Банатским Идьошу. Ма сина Дарка и дзивку Ивану. Ружица ше цеши же як руска нєвеста добре звладала наш язик, та ше дома вше бешедовало по руски, а тераз дзеци уж вше менєй, бо жию у иншаким штредку.
Рамачово з найблїзшима