Перши самодопринос у Руским Керестуре запровадзени 1972. року и тирва скоро 45 роки. Концом януара 2017. року виходзи терашнї, а ище нє извесне чи будзе, и кеди будзе, запровадзени нови. Керестурци би вироятно и були за нове видвойованє, медзитим, пре терашнї иншаки законски предписаня, дзе Месна заєднїца вецей нє найменша єдинка локалней самоуправи, таку одлуку муши провадзиц и безрезервна потримовка Општини Кула.
Можлївосц власного видвойованя пенєжу за свойо место Керестурци спознали и добре вихасновали ище од давного 1972. року, одкеди континуовано, уж 45 роки, з плацох, маєтку (катастерски приход на жем), з других власних приманьох, а дакеди и з пензийох, видвоюю за лєпши, урбани условия живота у валалє. Лєм най здогаднєме на тоти найвекши роботи – у тим чаше збудовани водовод, калдерми по улїцох, реконструована електрична мрежа, Дом младежи, помагало ше у будованю новей Школи, Дому култури, Дому за старих, збудовани Дом борцох и пензионерох, до обисцох уведзени телефони, направени нови пияц, дзецинска заградка, комунално опремени простор за биванє на Новим населєню, збудована каплїчка, даскельо драги до хотара, Спортска гала, валал ґазификовани, опредзелєни простор за индустрийну зону, ушорени центер… Керестурци народзени после 1972. року, кед уведзени перши самодопринос, скоро нє паметаю прах и блато по валалских шорох, студнї у дворе и пумпи по валалє дзе ше ходзело по воду, обисца без купальнї и телефона… и ище вельо, вельо того цо за 45 роки, дзекуюци и пенєжу зоз самодоприносу на лєпше пременєло Керестур. Думало ше и на „надбудов”, та Керестурци давали и даваю и за спорт, образованє, културу, здравство, социялно загрожених. Давало ше, нє вше у добрих часох, и часто з вельким одупераньом. Самодопринос вше служел за „крочай напредок”, насампредз як основни, власни пенєж за доставанє ище векшого и з других жридлох. Тот остатнї „викрок” бул од 1. фебруара 2012. и ма буц закончени 31. януара 2017. року.
ОПШТИНА ТРИМА ВАЛАЛСКИ ПЕНЄЖ
З часом зменшовани стопи видовойованя и зужовани основ на цо ше плацело (бо на початку було аж и на трактори, комбайни, авта, моторки, прикочи, хижи), алє, нажаль, и число Керестурцох хтори го плацели. Пременєни и держави, и закони. Тоти остатнї важаци „знїжели” инґеренциї месних заєднїцох, нє препознаваю их вецей як ношителя локалней самоуправи и нє можу окончовац комуналну дїялносц, та самодопринос постал часц заєднїцкого буджета на уровню општини цо, як гваря одвичательни у керестурскей Месней заєднїци, у велїм очежує витворйованє програми самодоприносу. Прето затераз нєизвесне чи после законченя терашнього, будзе розписани нови самодопринос.
– Терашнє зволанє Совиту роби од юния 2014. року и од предходного зме нашлїдзели самодопринос и такой най повем – добре же постої, прето же зоз самодоприносу поробени велї комунални, инфраструктурни роботи, ту и дотациї спорту, култури, здравству, образованю, здруженьом, маме и Фонд солидарносци. Шицко то добре функционовало покля нє пременєни Закон о локалней самоуправи (и закони о комуналних дїялносцих и буджетним финансованю), дзе найменша єдинка локалней самоуправи Општина, а нє МЗ. Автоматски зме мушели погашиц нашо рахунки, шицки пенєжи нам у буджету Општини Кула, нє можеме розписовац явни набавки, 80 одсто роботи МЗ превжала Општина. Правда, самодопринос керестурски пенєж и нє мож го за друге хасновац и перши два роки, у догварки з Општину програма и витворйована, алє того, 2016. року, барз мало и з тим зме барз нєзадовольни. Нє з прилївом, бо то нормално функционує, алє з реализацию запланованих роботох и нє раз сом бул у Општини же би розписала явни набавки за инвестициї у Керестуре, конкурси за дотациї… – гвари предсидатель Совиту МЗ Владимир Олеяр, а на питанє прецо то так, одвитує:
– Мойо особне думанє же то фаворизованє других местох, якошик зме тераз у другим планє, а баржей ше пилнує тоти векши роботи хтори тераз започати у Кули, алє и у дзепоєдних других местох општини. Прето, ми тераз на рахунку самодоприносу маме нєвихасновани вецей як 10,5 милиони динари – гвари Олеяр.
Подобне нєзадовольство з тим же у Керестуре того року мало поробене зоз самодоприносу, виражел и предсидатель Вивершного одбору Совиту МЗ и директор ЯКП „Руском” Иґор Фейди, потвердзуюци же нови закони огранїчую инґеренциї МЗ и єй Совиту, так же старанє о комуналийох и инвестицийох прешло на уровень Општини и комуналним подприємством, хтори розписую явни набавки. Медзитим, и Фейди наглашел же би кажде место требало мац самодопринос пре можлївосц його ушорйованя з пенєжу хтори гражданє сами за ньго видвоюю, бо, як гварел – лєм з општинского буджета нє мож шицко направиц цо у єдним месце потребне.
– Поведзме, того року зме заплановали и вичисцанє яркох, медзитим, явна набавка нє окончена, а то нам барз потребне, бо нє маме канализацию и кед ше одрутни води помишаю з атмосферскима, нєт тей струї хтора однєше шицку тоту воду. Ярки нам местами видзвигнути и зароснути, пайпи забити – гварел Фейди, надпоминаюци же нарок за тоту роботу будзе задлужене кулске ЯКП „Комуналєц”.
Же ше того року дакус занягало Керестур потвердзую и здруженя, хтори длуго чекали же би Општина розписала конкурси за їх дотациї зоз самодоприносу и дзепоєдни тот пенєж подоставали аж тераз, концом рока.
ОДЛУКА БУДЗЕ НА КЕРЕСТУРЦОХ
Анкетуюци здруженя, та и дзепоєдних гражданох, достати подобни одвити – и „за” су и „процив” уводзеня нового самодоприносу, алє тото „процив” найбаржей виволане праве з горе виложеним – же ше вецей нє ма достаточного уплїву на витворйованє самодоприносу, та нє видза його смисел „кед з тим командує хтошка други”. Представителє здруженьох углавним „за” самодопринос бо, гоч су нє вельки, средства за дотациї сиґурне жридло финансованя їх роботи, а окреме „за” спортисти „Русина”, Дом култури, хтори зоз самодоприносу за орґанизованє „Ружи” доставал 400 тисячи динари.
– У шицких местох кулскей општини концом того, лєбо як наш, початком идуцого рока виходза самодоприноси и у шицких МЗ гваря же, за тераз, нови нє буду розписовац. Можебуц о рок, алє нє такой по виходзеню терашнїх. Єст роздумованя же ше таку одлуку – о розписованю самодоприносох за шицки места – принєше на уровню општини, а бешедуюци о тим на наших схадзкох, опредзелєнє Совиту керестурскей МЗ же би ше тераз нови нє розписовало. Даяку окремну анкету о тим зме нє робели, алє зме вельо бешедовали з людзми, котри и „за” и „процив” нового – гвари Олеяр, и предлужує:
– Маме нє потрошени 10,6 милиони динари, ище будзе прилїв у януаре и будземе мац за инвестициї у идуцим, можебуц и року за нїм.
Рахуєм же нарок шицки тоти плановани роботи у валалє буду и поробени, та и при людзох будзе иншаке розположенє за самопринос и вироятно нарок будземе розпатрац же би ше од 2018. року розписало нови самодопринос – гварел Владимир Олеяр.
На одредзени пригварки же ше терашня валалска власц обава од пребераня одвичательносци кед референдум о самодоприносу нє будзе удатни, Олеяр наглашел:
– Правда, на нас то стої, алє нє стої тота заувага. Конкретно, я за самодопринос, бо кед го нє будземе мац – валал будзе препадац. Як гварим, можлїве же будзе порушана инициятива за розписованє нового, а чи го и будзе – о тим одлуча Керестурци на референдуме. Окреме кед плановани роботи з тершанього пойду як задумане, чом би ше го вец нє розписало – гварел Олеяр, а Иґор Фейди визначел:
– Я на єдней схадзки Совиту гварел же би ше з добру кампаню, анґажованьом и обецунку же тото цо догварене зоз самодопринсу и поробиме, вироятно могло вигласац нови. Медзитим, тото витворенє планованого, як уж гварене, завиши и од Општини и кед будземе мац їх моцну потримовку, вец мож буц прешвечлїви у прешвечованю за уводзенє нового самодоприносу. Алє тераз такой, по виходзеню терашнього, думам же би нє бул вигласани. Рахуєм же нарок плановане будзе и поробене и самодопринос нам потребни, бо як дойдземе до канализациї, других инвестицийох, а окреме є потребни и за спорт, културу, здруженя, бо буду мац проблеми зоз зменшаньом средствох за роботу. Но, право каждого граждана же би ше вияшнєл – гварел Иґор Фейди, а шицки собешеднїки визначели же ше нєдостаток самодоприносу барз неґативно одражи на функционованє спорту у Керестуре, понеже шицким клубом пенєж будзе зменшани скоро за трецину. Як пише у єдним звиту, прешлого року спорт у валалє зоз самодоприносу достал 897 тисячи динари, того року то плановане на 732 тисячи и як гварел предсидатель СД „Русин” Драґан Ковачевич, зменшованє пенєжу значно будзе уплївовац на роботу и обстоянє каждого клубу, та прето спортисти за нови самодопринос.
Свойо думанє о тим винєсли и члени Совиту МЗ Дюра Планчак и Тихомир Фейди, дзе Планчак визначел же треба пробовац вигласац нови самодопринос, а вязано за нєсполньованє планованого у тим року, дума же Совит МЗ нє одробел свою роботу достаточно квалитетно на релациї МЗ – Општина Кула.
– Пенєж нє потрошени и людзе з тим нєзадовольни, но виноватого нє треба глєдац, алє глєдац дальши ришеня и направиц добри план роботох за евентуални нови самодопринос. Бо, без нього будзе чежко, окреме спорту, Каритасу, култури, та гоч ше го и претаргнє на одредзени час, алє го потим знова треба розписац. З добру кампаню, думам же би го людзе прилапели – гварел Дюра Планчак, док Тихомир Фейди дума же ше о тим позно почало бешедовац.
– Тримам же ше о самодоприносу нє бешедує при його самим виходзеню, алє уж рок-два пред тим, же би ше евентуално пририхтало нови, а ми о тим бешедовали аж и на гранїци кворуму, без присутносци шицких членох Совиту. Ґу тому, думам же нє досц бешедоване и о тим прецо того року так мало поробене, о тим одношеню медзи МЗ и Општину, цо ше указало як вельки проблем и Керестур остал ощербени – гварел Тихомир Фейди.
Попри тим же ше, як гварели собешеднїки, нєдостаток самодоприносу неґативно одражи на велї структури, очиглядне же таким файтом самоорґанизованя и самофинансованя гражданох нє иду на руку и горе спомнути законски ришеня. Окреме нєпостоянє инґеренцийох месних заєднїцох.
– Думам же на тей драги ґу ЕУ, а и наздавам ше, тота терашня система будзе вименєна – же одредзени компетенциї знова достаню и МЗ. Же би могли розполагац зоз своїм пенєжом, розписовац явни набавки и подобне, як було и дотераз. Тримам же до того будзе мушиц присц, бо месни заєднїци, таки як су тераз, нє годни функционовац и же и им и їх совитом будзе врацена тота улога правдивого управяня з єдним местом, як найменшей єдинки локалней самоуправи – гварел на концу предсидатель Совиту МЗ Руски Керестур Владимир Олеяр.
ЗВЕКШАНА ПОРЦИЯ НА ЖЕМ
Керестурски парасти хторим тераз самодопринос розрезани на жем (катастерски приход) нє цалком „процив” нового циклусу, у зависносци хто кельо ма жеми, бо то дополнююци, поправдзе, нє мали видаток. Медзитим, кед слово о польопривреднїкох, по нєдавней одлуки СО Кула звекшана им стопа порциї на жем, та тот пенєж цо видвойовали до самодоприносу, од початку идуцого року будзе исц як порция на маєток Општини Кула. У случаю нового самодоприносу, тото даванє найскорей будзе зменшане.
