Початком мешаца Керестурци були нєприємно нєсподзивани и обачлїво револтовани кед рушела вистка же на базену нєпознати особи вноци поламали скоро шицки лавочки и столи. Прешлого тижня на теренох вербаского Спортского дружтва „Виноґради” барз очкодовани мобилияри, а тих дньох мож часто чуц за таки случаї и у других местох у околїску.
Ґрафити, ламанє лавочкох по паркох и знїщованє транспортних знакох феномени хтори окрем у вельких городох, маме и у менших штредкох. Розлика лєм же на валалє вандалски поступки ище вше спричинюю огорченє кед ше случа, а у городзе ше уж давно звикло на тото нужне зло живота у заєднїци.
Тото за цо ми узвичаєно гвариме же „вандализем”, у виновним законїку уведзене як „виновне дїло знїщенє и очкодованє цудзого маєтку“. У зависносци од його чежини предвидзени пенєжни кари, гарешт, лєбо робота у явним интересу. Понеже ше и за место у гарешту чека шор, а пенєжу нєт, вандалє найчстейше муша робиц одредзени явни роботи. Зопрец вандализем мож зоз превентивним дїлованьом, алє и зоз строгшима карами, хтори ше наисце будзе применьовац.
МОЦОВАНЄ НА МОБИЛИЯРУ
Єден зоз прикладох вандализма хтори огорчел нашу явносц вшелїяк було ламанє и палєнє древеного мобилияру (рухоми маєток, мебель) на побережю коцурского беґелю, хторе влонї ушорело Коцурске здруженє младих и Еколоґийни рух зоз Вербасу. Ище док тот явни простор оплеменьовани з добродзечну роботу волонтерох и ентузиястох, през ноц уж направена чкода. Прето у тогорочней роботней акциї древени елементи заменєни, положени масивни камени мобилияр, хтори, озда, чежше будзе очкодовац, алє нє и нєможлїве.
Предсидатель Еколоґийного руху Ратко Дюрдєвац толкує же правда же ше таке случує, алє же то нє причина же би ше престало робиц на хасен локалней заєднїци и околїска у хторим жиєме.
– Длугорочносц наших активносцох завиши и од велїх других факторох, нє лєм од вандалох. Кед зме поставяли нови мобилияри, були зме свидоми же постої ризик же буду очкодовани, алє пробуєме запровадзиц превентивни мири же би ше то нє случело – гвари Дюрдєвац. Медзи иншим, простор дзе поставени мобилияри на беґелю будзе пошвидко ошвицени, локацию частейше будзе обиходзиц полицийна патрола, а суґероване и же би ше после пол ноци и леґитимовало нащивительох того простору, же би ше мало одкаль рушиц кед ше дацо случи.
Кед седем ґарнитури лавкох и столох на базену у Руским Керестуре поламани, одорвани, та аж и палєни, активисти Еколоґийного руху „Желєни персцень” и Здруженя спортских рибарох „Коляк” зоз протесту сцели склонїц шицки ґарнитури, „та най себе вандалє правя нови” – гварел теди Владимир Бучко, зоз „Желєного персценя”. Кед ше перши гнїв дакус ублагало, столи и лавки з часци поправяни. Предсидатель „Коляку” Михайло Пашо, ище кед ше збул тот вандализем, предложел же би ше баржей контроловало часц коло базену, понеже попри спомнутей чкоди, поламани и вецей як 40 млади древка хтори вяри посадзели керестурски рибкаре и людзе дзечни помогнуц.
АЛКОГОЛ ПОДШМЕЛЮЄ
Хто поламал древка, знїщел лавочки и столи на базену у Руским Керестуре, ище вше ше нє зна. Затераз, нєурядово дознаваме же полиция ма информациї о потенциялних виновнїкох. Медзитим, понеже єдна особа котру треба випитац нє з Руского Керестура, за дальше виглєдованє керестурски полицає себе чекаю драгу на терен. Конкретни крочаї потим пребере Тужительство, хторе виновнїком може понукнуц же би оправели лавки и столи, лєбо за тото анґажовац одвитуюцу установу, а виновнїком додзелїц пенєжну кару, лєбо другу дружтвено хасновиту роботу.
Як на основи професийного искуствия гваря представителє „орґанох шора” у Керестуре, на валалє мотив за вандализем нє бунт процив системи, лєбо политично ориєнтовани протест, алє єдноставно звишок енерґиї и алкогол. Углавним слово о особох котри ше под дїйством алкоголу одшмеля, та преврацаю контейнери за ПЕТ амбалажу, прецагую желєза за бициґли, ламу дески на лавочкох и столох и подобне. Гоч стереотипне обвинїц проблематичну младеж, факт же особи котри робя таки дїла углавним походза зоз проблематичних фамелийох, у хторих родичи нє воспитую дзеци и нє пошвецую им увагу, котри вец препущени себе, улїчки и свойому дружтву. У общей ситуациї, у околїску зазначени и случаї особох котри нє маю условия за живот, та су у гарешту на сухим и наєдзени. Медзитим, у одредзених условийох, ґу такому справованю можу буц прихильни шицки ґенерациї и обидва поли. Кед ше зяви нагода, а нє грожи санкция. Каребна политика барз подла, а людзе ше поряднє поносую на нєлоґичносц применьованя закону и приписованя виновних дїлох. Наприклад, кед дахто у бутки розбиє змаржляк и украднє шкатулу сладоляду, будзе процесуовани лєм пре крадзу, гоч попри тим знїщел и драги маєток.
РЕАҐОВАЦ ДОК НЄ ПОЗНО
Прихильносци ґу насилному справованю видно уж у младосци, та фаховци препоручую же би ше мерковало на справованє дзецох и обезпечело им условия за розвиванє до одвичательней особи и прикладного граждана. Медзи обставинами хтори можу спричинїц на звекшанє дїлох вандализма по обсягу и чежини визначує ше звишок шлєбодного часу, алє ту вшелїяк и социялни и особни фактори.
– Даєдни з таких факторох то темперамент, емоцийна стабилносц и уровень интелиґенциї, як и фамелия, школа и дружтвене ушоренє. Тоти фактори попреплєтани и вєдно дїйствую на справованє младих – гвари мрс. психолоґиї Весна Рилке, котра занята у Основней и штреднєй школи зоз домам школярох „Петро Кузмяк” и ма искуства зоз школску психолоґию.
Стара присловка гвари же геверни чловек на пол драги до проблему. З другима словами, кед єст роботи а дзень ше вихаснує конструктивно, анї нєт кеди, анї потреби правиц бриґи и себе и другим. У тим контексту, єдно з ришеньох могло би буц и векше понуканє змистох як цо то рижни спортски активносци, волонтеризем, та роботи през лєто. Едукация младих о значеню явного маєтку и єй идентификованє як, з часци, своєй власносци, тиж може буц превентива.
– Нє шмеме забуц на значенє интервентних активносцох, односно реакциї одвичательних институцийох у случайох вандалского справованя. У велїх державох число вандалских дїлох зменшане зоз карами, хтори ше вше применьовало, а без одлужованя поступкох. Так млади котри роздумую о пошлїдкох нє буду лєм так, же би „забили”шлєбодни час, робиц таки дїла. Вшелїяк думам же превентива лєпша прето же дїйствує на особносц младей особи, єй перципованє себе и швета коло себе – гвари Весна Рилке и заключує же иґнорованє нєприлаплївого справованя у вчасней фази далєй лєм може пойсц до ескалираня. Прето родичи котри похопя же ше нє можу сами „спратац” зоз проблемами, треба же би питали помоц од фахових особох и компетентних службох. То нїяка нє ганьба, вони праве прето ту.
ХАСНОВИТИ КАМЕРИ
Пре векшу безпечносц гражданох на штири уходи до Руского Керестура и до центру валала влонї положени камери, од хторих уж було хасну.
– Мали зме случай же на беґелю рубани и краднути древа, а камери зазначели яки авта преходзели и так полиция нашла виновнїкох. Камери нєпреривно робя, алє апелуєм на людзох, кед ше дацо случи, най нє чекаю два тижнї, алє най ше явя цо скорей – гварел секретар Месней заєднїци Руски Керестур Михайло Сабадош и додал же камера хтора поставена на будинку дакедишнєй друкарнї „Руске слово“ послужела у находзеню украднутих бициґлох, а кед би було можлївосци, видео-надпатрунок треба прешириц на цали центер валалу. Хасновите би було положиц камери и коло теметова, на каплїчку, понеже и теметов часто мета вандалох, гвари Сабадош.
