Єст цошка цо ше у живоце, та и у филозофиї наволує – природа стварох. Же то цошка нормалне. Же то так треба, бо то преверене през искуство старших, тих цо уж прешли тоту драгу. Праве дзекуюци такому приступу животу, почитуюци таку природу стварох, нас Руснацох ище вше єст на тих просторох.
Чловек зложене єство, нє лєм биолоґийно, алє и психично. У його психи постоя вецей идентитети. Так наприклад, я мам идентитет родителя, бо мам двойо вельки дзеци, мам у себе идентитет дзецка, бо ми родичи ище живи, мам идентитет и дїда, бо мам унучата, мам идентитет писателя, бо пишем кнїжки, идентитет пчолара, бо тримам пчоли, идентитет супруга, бо мам малженску пару, идентитет християна, бо сом свидоми же моя душа припада Богу, мам идентитет Русина, бо припадам заєднїци з хтору дзелїм одредзени вредносци, мам и политични идентитет, бо мам политичне становиско, итд, итд.
Суґеруєм же би кажде себе вианализовал, цо вон, цо його идентитети. Так можеме себе упознац. Кажди з тих идентитетох ма потребу жиц. И то гевта наймоцнєйша сила цо постої на тим швеце, а то сила живота, нє лєм биолоґийного, живота ґенох, алє и живота идеї, менталитета, вереня, идентитета и шицких других поривох хтори творя чловеков живот.
Чловек щешлїви теди кед тоти сеґменти його єства ускладзени медзи собу. Кажди нови идентитет збогацує чловека и вон з нїм постава лєпши.
Вшелїяк же у тей нагоди, кед означуєме Дзень Руснацох, жадам акцентовац гевтот идентитет хтори ше вола – руски. Тот наш идентитет од Бога дати и ма право на живот. Интимно у нашей души, у фамелиї, у нашим валалє, у ширшей заєднїци, у держави, у Европи, на кулї Жемовей.
А кед є дати од Бога, а вон одлучовал хтора душа будзе руска, а хтора нє, вон вец спада до домену гевтого цо наволуєме Божа воля. Нє сполньовац Божу волю, то нє добре. Єст єдна красна присловка, глїбоко правдива, хтора гутори: Божи млїн помали мелє, алє на дробно. Божа воля ше до конца вше витвори, чи по єдней, чи по другей драги. Значи, можеме ше ми спроцивйовац дачому, нє буц тото цо зме по тим идентитету од Бога датого, нє буц у складзе зоз природу стварох, мудровац же зме заостати кед зме Руснаци, або же зме менєй вредни з тим, або водзени зоз хто зна яким ирационалним поривом жадаме висц зоз тей Божей волї, а вец нас, у одредзеним периодзе живота то дочека и видзиме же у нашим живоце коцочки нє найлєпше поскладани, цошка нам хиби, цошка зме глїбоко нєзадовольни. Занєдзбали зме цошка цо важна часц нашого нукашнього єства. А нєзадовольни зме теди кед нє почитуєме природу стварох, Божу волю, кед сцеме буц понад того, бо, як би то наш писатель Дюра Папгаргаї у франти гуторел – „яй, Боже, яке я то вельке”, та можем упрекосциц шицким коло себе, та и самому себе, бо гат, з тим я виражуєм свою гордосц, та нє будзем пестовац тот руски идентитет у себе.
Паноца Романа Миза, длугорочного новосадского пароха вироятнє велї паметаю, та виприповедам єдну анегдоту на рахунок нашого коцурского „викривеного” менталитету хтори присутни медзи нами. Правда, присутни у валалє и гевтот менталитет з хторим ше цешиме, кед Коцурци гуторели же „даю и остатню кошулю зоз себе же би зачували руску школу”, кед ше твардо тримали свойого. То прикмети Коцурцох з хторима ше пишиме и цешиме. Но, та, пофрантуйме дакус на власни рахунок, на рахунок тих викривених видзеньох стварох. Гуторя психолоґове же то здраве франтовац на свой рахунок.
Бул так єден челєднїк, Коцурец у Новим Садзе, хтори пошол до варошу пре лєпши живот, а ґу своїм Руснацом барз ридко ходзел бо нє мал кеди, яґод же шицки други цо ше сходза и отримую руску културу маю кеди, нє маю цо инше робиц, а лєм вон нє ма кеди, бо є барз завжати, бо вон роби „барз важну” роботу. Но та, так, до того нашого челєднїка пришол паноцец Миз пошвециц обисце, обисц свойого парохияна, дзешка у тим жимским чаше, после Болоявлєня, та дакус и побешедовали, та о чим би, кед нє о календарох и хтори календар лєпши – стари, чи нови. А то така приповедка яґод гевта – чи старше курче, чи вайцо. А вец, друга нєзаобиходна тема, чи ми як грекокатолїки баржей католїки, чи православни? Паноцец Миз сцерпено толкує тому нашому челєднїкови, як ствари стоя, алє йому ше то нє любело, та гуторел: „Нє паноцец, я нє католїк, моя вира нє католїцка”. „А вец тримаце же сце православни”, пита ше му паноцец. „Га нє! Я нє православней вири”. Бул упарти челєднїк. „А якей вец ви вири?”, пита ше му паноцец. Челєднїк ше задумал, та одвитовал зоз сиґурносцу до себе: „Я коцурскей вири!”
Но, та, так то и ми, кед сцеме нє буц у складзе зоз природу стварох, алє цошка понад того, а о себе, о историї свойого народу, своєй вири, нє вельо знаме, бо нє маме кеди научиц дацо о себе, та нє маме цо анї свойо дзеци научиц, та их анї нє научиме мацерински язик, основи нашей вири, нє научиме их любиц свойо, голєм тельо кельо любя цудзе. Ми теди, вец поставаме припаднїки тей коцурскей вири як и тот челєднїк зоз анеґдоти. А єст таких „вирнїкох” у каждим руским валалє, нє лєм у Коцуре.
Же би ше то нє случело, заходзме до Руского дому, ту ше вше побешедує о тих темох, та и о коцурскей вири, уписуйме дзеци до рускей класи, учительки их там науча думац по руски и бешедовац, путуйме до старих крайох, шпивайме руски писнї. Алє, нє лєм ту и явно, алє, насампредз, дома у фамелиї. Пестуйме тот наш важни идентитет у нашей души. Почитуйме природу стварох, або Божу волю. Щешлївши будземе.
Щешлїви нам Дзень Руснацох!
(Бешеда вигварена у Руским доме, 17. януара 2020. року на означованю Националного швета Руснацох.)